سیتولوژی
سیتولوژی
سیتولوژی (سیتوپاتولوژی) در آزمایشگاه اوستا شامل بررسی و آنالیز سلولها در نمونه بافتها یا مایعات بدن میباشد. پاتولوژیست، سلولهای موجود در نمونه بافت را زیر میکروسکوپ بررسی میکند و ویژگیها یا ناهنجاریها را در سلولها جستجو میکند. از آنجایی که سیتوپاتولوژی فقط سلولها را بررسی میکند که بسیار ریز هستند، آسیبشناسان فقط به یک نمونه بسیار کوچک از بافت برای انجام آزمایش سیتولوژی نیاز دارند.
متخصصان از سیتوپاتولوژی در بسیاری از زمینههای مختلف پزشکی استفاده میکنند، اما آزمایشات سیتوپاتولوژی بیشتر برای غربالگری یا تشخیص سرطان استفاده میشود.
انواع سیتولوژی
دو نوع یا شاخه اصلی سیتوپاتولوژی وجود دارد:
سیتولوژی لایه برداری (exfoliative cytology)
سیتولوژی مداخلهای (intervention cytology)
متخصصان میتوانند از تستهای سیتوپاتولوژی تقریباً برای تمام نواحی بدن بیمار استفاده کنند.
برخی از انواع رایج آزمایشات سیتوپاتولوژی عبارتند از:
1) سیتولوژی زنان
2) سیتولوژی ادرار
3) سیتولوژی پستان
4) سیتولوژی تیروئید
5) سیتولوژی غدد لنفاوی
6) سیتولوژی تنفسی
7) سیتولوژی چشم
8) سیتولوژی گوش
1) سیتولوژی لایه برداری
در این روش مایعاتی که توسط بدن بیمار به طور طبیعی ترشح میشوند، به صورت دستی از سطح بافت توسط براش لایه برداری میشوند.
نمونههایی که شامل نمونه برداری دستی بافت میشود، عبارتند از:
1) سیتولوژی زنان: پاپ اسمیر، که شامل نمونه برداری از سلولهای دهانه رحم با استفاده از سواب میباشد و معروفترین نوع سیتولوژی لایه برداری است.
2) سیتولوژی دستگاه گوارش: پزشک میتواند سلولهای پوشش داخلی دستگاه گوارش (معده و رودهها) را در طی یک روش آندوسکوپی برای آزمایش سیتوپاتولوژی نمونه برداری کند.
3) سیتولوژی پوست یا مخاط: پزشک میتواند سلولها را از پوست یا غشاهای مخاطی، مانند داخل بینی یا دهان، برای آزمایش سیتوپاتولوژی لایه برداری کند.
نمونههایی که شامل جمع آوری بافتها یا مایعاتی است که بدن به طور طبیعی ترشح میکند، عبارتند از:
4) نمونه سیتولوژی تنفسی: پزشک میتواند مایعاتی مانند بزاق و مخاط (که بلغم یا خلط نیز نامیده میشود) را که برای آزمایش سیتوپاتولوژی تنفسی سرفه میکنید، جمعآوری کند.
5) سیتولوژی ادرار: پزشک بعد از نمونه گیری از ادرار بیمار آن را برای سیتوپاتولوژی استفاده کند.
6) سیتولوژی ترشحات غیر طبیعی: پزشک ترشحات غیرطبیعی بدن مانند چشم، واژن یا نوک پستان را برای آزمایش سیتوپاتولوژی جمعآوری کند.
2) سیتولوژی مداخلهای
در این روش پزشک باید به داخل بدن وارد شود تا نمونهای از سلولها را برای آزمایش سیتوپاتولوژی دریافت کند. به این صورت که باید به وسیله یک سوزن نازک، پوست را سوراخ کنند تا نمونه برداری انجام شود.
رایجترین نوع سیتولوژی مداخله، آسپیراسیون با سوزن ظریف (FNA) است. پزشک یک سوزن نازک را به ناحیهای که باید نمونه برداری کند و مایع را بیرون بکشد، وارد میکند. سپس یک سیتولوژیست سلولهای مایع را زیر میکروسکوپ بررسی میکند.
برخی از نواحی بدن که پزشک ممکن است آسپیراسیون با سوزن ظریف انجام دهد عبارتند از:
- تودهها یا کیستهای پر از مایع در زیر پوست
- ندولها یا تودههای جامد در زیر پوست
- غدد لنفاوی
- مایع پریکارد، که مایع موجود در کیسه اطراف قلب است.
- مایع جنب، که در فضای بین ریه و داخل دیواره قفسه سینه قرار دارد.
چه زمانی از سیتولوژی استفاده میشود؟
پزشکان و آسیب شناسان معمولاً از سیتوپاتولوژی برای تشخیص یا غربالگری سرطان استفاده میکنند.
پزشک تنها زمانی از آزمایش تشخیصی برای فردی استفاده میکند که ممکن است بیماری یا عفونت خاصی داشته باشد. یک آزمایش تشخیصی، مانند آزمایش سیتوپاتولوژی، وجود سلولهای غیر طبیعی را تعیین میکند.
یک نوع رایج تست غربالگری سیتوپاتولوژی، پاپ اسمیر است.
سایر کاربردهای آزمایشات سیتوپاتولوژی عبارتند از:
- برای تشخیص بیماریهای عفونی
- جهت تشخیص شرایط التهابی
- برای بررسی ضایعات تیروئید
- برای تشخیص بیماریهای مربوط به حفرههای خاص بدن، مانند فضایی که بین دو غشای نازک که ریهها را میپوشانند و احاطه میکنند (حفره پلور)
گزارش پاتولوژیست برای آزمایش سیتوپاتولوژی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- اینکه سلولهای غیر طبیعی پیدا کردند یا نه.
- اگر سلولهای غیر طبیعی پیدا کردند، چه نوع بیماری، عفونت یا سرطان در نمونه وجود دارد.
- اگر سرطان است، سرطان را درجه بندی میکنند. ضمن شناسایی نوع سلول سرطانی در نمونه، آسیب شناسان همچنین تصمیم میگیرند که سلولهای سرطانی چقدر شبیه سلولها یا بافتهای طبیعی هستند.
- در صورت نیاز به آزمایشات بیشتر، مانند بیوپسی را تجویز میکنند.
- تست سیتوپاتولوژی روشی بسیار رایج و اغلب بدون درد برای تعیین تشخیص و غربالگری سرطان است.
تجهیزات پیشرفته:
در آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک اوستا آزمایشات سیتوپاتولوژی، با استفاده از پیشرفتهترین دستگاههای شرکت ROCHE و پرسنل مجرب زیر نظر دکتر وهاب رکابی انجام میپذیرد.
محیط مناسب و ایمن:
فضای تفکیکشده: بخش سیتوپاتولوژی در آزمایشگاه اوستا جدا از سایر بخشهای آزمایشگاه بوده تا از آلودگی نمونهها جلوگیری شود.
جهت حفاظت از کارکنان و جلوگیری از انتقال آلودگی پروتکلهای بهداشتی و ایمنی زیستی در بخش سیتولوژی آزمایشگاه اوستا کامل رعایت میگردد.
تهویه مناسب: استفاده از هودهای بیولوژیکی برای کار با نمونههای خطرناک.
فرآیند استانداردسازی
جمعآوری و انتقال نمونه: نمونهها (مانند سیتوبراش، آسپیراسیون سوزنی نازک FNA و مایعات بدن) طبق استاندارهای آزمایشگاه، جمعآوری و انتقال مییابد.
جمعآوری اسمیرها: سلولها توسط کارشناسان بخش سیتوپاتولوژی بر روی لام جهت ارزیابی توسط پزشک پاتولوژیست به طور یکنواخت توزیع میگردد.
رنگآمیزی استاندارد: جهت تشخیص سلولهای غیر طبیعی، از روشهای رایج پاپانیکولا یا Giemsa استفاده میگردد.
کنترل کیفی: در بخش کنترل کیفی، نتایج به صورت دقیق و صحیح توسط مسئول فنی و سوپروایزر آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک اوستا ارزیابی میشود.
پرسنل متخصص:
در آزمایشگاه اوستا از کارشناسان آموزشدیده برای آمادهسازی و بررسی اولیه نمونههای سلولی، استفاده میگردد. لامها با بروزترین دستگاهها و اطلاعات جامع تهیه میگردد و در نهایت توسط پاتولوژیست (دکتر وهاب رکابی) با استفاده از بهترین میکروسکوپهای نوری بررسی میشود.
در آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک اوستا نمونههای اورژانسی مانند بررسی مایعات پلور یا آسیت برای شناسایی سلولهای بدخیم انجام میگردد.
آرشیو و مستند سازی نمونهها:
در بخش سیتولوژی آزمایشگاه اوستا لامها و اسلایدها برای زمانهای مشخص شده بایگانی و نگهداری میشود.
تحقیق و توسعه
برای بررسی نمونههای سیتوپاتولوژی مانند، نمونههای مایع، از روشهای توسعه یافته به وسیله سیستمهای پیشرفته استفاده میگردد.
همچنین متخصصان با بهرهگیری از دانش و تحقیقات علمی در رشته سیتوپاتولوژی، سعی بر ارتقاء و مشارکت خود در این بخش را دارند.