بررسی سلامت نوزاد
بررسی سلامت نوزاد برای شناسایی نوزادانی که ممکن است با مشکلات و اختلالات مادرزادی به دنیا بیایند، آزمایشهای غربالگری انجام میگیرد تا نوزادان بیمار مشخص شوند.
آزمایش غربالگری نوزاد
خوشبختانه امروزه با افزایش اطلاعات پزشکی افراد از طریق رسانههای ارتباط جمعی، بیشتر والدین درباره لزوم انجام آزمایشهای غربالگری در مورد نوزاد خود در بیمارستان، اطلاعات مناسبی دارند و در صورتی که احتمال بدهند این آزمایشها برای نوزادشان انجام نگرفته است، انجام آن را از پرسنل بیمارستان مربوطه مطالبه میکنند تا مهرهای لازم را در برگه بهداشت و سلامت نوزاد خود ثبت کنند.
به منظور شناسایی نوزادانی که ممکن است با مشکلات و اختلالات مادرزادی به دنیا بیایند، آزمایشهای غربالگری انجام میگیرد تا نوزادان بیمار مشخص شوند.
در صورتی که مشکل نوزاد بعد از تولد مکشخص نشود، باید تا آخر عمر آن بیماری را تحمل کند.
آزمایش غربالگری چیست؟
به طور کلی غربالگری به روشهایی اطلاق میشود که با آنها میتوان افراد به ظاهر سالمی را که در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به یک بیماری خاص هستند، از افراد سالم شناسایی کرد.
باید توجه داشت در مورد افرادی که پُرخطر محسوب میشوند، برای تشخیص قطعی باید آزمایشهای تکمیلی انجام شود، مثلاً اگر بیماری خاصی در خانواده نوزاد شایع میباشد، بررسیهای لازم در خصوص امکان ابتلای نوزاد به این بیماری باید به طور دقیق بررسی شود.
آزمایشهای غربالگری، باید پیش از مرخص شدن نوزاد از بیمارستان و یا طی پنج روز اول پس از تولد انجام شوند.
برای تشخیص اختلالات و بیماریهای متابولیکی، چند ساعت بعد از تولد نوزاد، پزشک چند قطره خون از پاشنه پای نوزاد میگیرد و آن را به آزمایشگاه میفرستد.
تاریخچه آزمایشهای غربالگری نوزادان
در دهه ۱۹۶۰ میلادی، دکتر «رابرت گوتری» آزمایشی را برای تشخیص بیماری فنیل کتونوری در نوزادان تازه متولد شده انجام داد. بعد از آن برای تکمیل آزمایشهای غربالگری در دهههای سال ۱۹۹۰ میلادی بود که آزمایشهای مختلفی برای تشخیص بیماریهای متابولیکی مادرزادی انجام گرفت. این آزمایشها را با گرفتن چند قطره خون از نوزاد انجام میدادند.
فواید آزمایشهای غربالگری نوزادان
متاسفانه هنگامی که نوزاد به دنیا میآید، از روی علائم ظاهری او نمیتوان تشخیص داد که به چه بیماریهایی مبتلا میباشد.
اگر آزمایشات غربالگری برای او انجام نگیرد، او با همان مشکل بزرگ میشود و ممکن است پس از طی دوران نوزادی، علائمی مانند انواع عقب ماندگی ذهنی و اختلالات رشد و … را نشان دهد.
خوشبختانه با پیشرفت علم پزشکی، میتوان این اختلالات را در بدو تولد تشخیص داد و نوزادان را از مشکلاتی مانند مرگ زودرس و ناگهانی، عقب ماندگی ذهنی، اختلالات شنوایی و ناتوانیهای جسمی نجات داد.
روشهای انجام آزمایشهای غربالگری نوزادان
نمونه برداری خون از پاشنه پای نوزاد سه تا پنج روزه
۱- آزمایش خون: برای تشخیص اختلالات و بیماریهای متابولیکی، چند ساعت بعد از تولد نوزاد، پزشک و یا پرستار چند قطره خون از پاشنه پای نوزاد میگیرد و آن را به آزمایشگاه میفرستد تا ابتلای نوزاد به اختلالات متابولیک را بررسی کند.
۲- غربالگری شنوایی: خوشبختانه یکی از آزمایشهای غربالگری که در کشور ما هم مرسوم شده است، غربالگری شنوایی نوزادان میباشد.
از آنجا که والدین قادر به بررسی حس شنوایی نوزاد نیستند و با توجه به این که حس شنوایی یکی از مهمترین راههای برقراری ارتباط نوزاد با دنیای بیرون میباشد، ارزیابی و بررسی سلامت این حس در نوزادان ضروری میباشد.
این کار توسط کارشناس شنوایی سنج انجام میگیرد. او با قرار دادن پروب مخصوص در کانال گوش نوزاد، پاسخهایی را از گوش دریافت میکند که نشاندهنده سلامت و یا عدم سلامت این حس در نوزاد میباشد.
چه آزمایشهایی بر روی نوزاد انجام میشود؟
۱- آپگار: مدتی پس از تولد نوزاد، این آزمایش بر روی او انجام میگیرد. آپگار مخفف پنج آزمایش زیر میباشد:
- ارزیابی ظاهر نوزاد
- بررسی نبض نوزاد
- ارزیابی واکنشهای نوزاد
- ارزیابی فعالیت عضلانی نوزاد
- بررسی تنفس نوزاد
در تفسیر نتایج آزمایشهای غربالگری نوزادان، غیر طبیعی بودن آزمایشها به معنی بیمار بودن قطعی نوزاد نیست، بلکه به این معنا است که باید آزمایشهای بیشتر و تخصصیتری برای او انجام گیرد.
۲- آزمایش خون: از طریق نمونه گیری خون از نوزاد، اختلالات خونی مانند سلول داسی شکل، مشکلات تیروئید مادرزادی، فنیل کتونوریا و… در نوزاد مشخص میشوند.
بیماریهای موجود در طرح غربالگری نوزادان شامل ۶ بیماری زیر است:
- کم کاری مادرزادی تیروئید
- فنیل کتونوری (PKU)
- افزایش گالاکتوز (گالاکتوزومی)
- بزرگی و پرکاری مادرزادی غده فوق کلیه (آدرنال)
- بیماری شربت افرا
- بیماری فاویسم
گوش نوزاد
آزمایشهای غربالگری شنوایی
دو نوع آزمایش غربالگری شنوایی برای نوزادان تازه متولد شده وجود دارد:
- آزمایشی که پاسخهای حلزون شنوایی را بررسی میکند.
- آزمایشی که پاسخهای ساقه مغز را بررسی میکند.
تذکر
در تفسیر نتایج آزمایشهای غربالگری نوزادان، غیر طبیعی بودن آزمایشها به معنی بیمار بودن قطعی نوزاد نیست، بلکه به این معنا است که باید آزمایش های بیشتر و تخصصیتری برای او انجام گیرد و در صورت تایید پزشک متخصص اطفال، اقدامات لازم جهت جلوگیری از ایجاد علائم خطرناک در نوزاد انجام شود.
روش درمان به نوع بیماری بستگی دارد و شامل رژیمهای غذایی مخصوص و مصرف دارو است.
همچنین منفی بودن آزمایش به طور قطعی ردکننده بیماری نخواهد بود و بستگی به علائمی دارد که در آینده ممکن است بروز نماید و پزشک نیاز به بررسیهای تکمیلی بیشتری در این زمینه خواهد داشت.