هماتولوژی

هماتولوژی یا همان خون شناسی یکی از بخش‌های اصلی آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک اوستا است که در آن به مطالعه یاخته‌های خونی، انعقاد خون و فرآیند خون سازی، کم خونی، سرطان‌ها و همچنین درمان و پیشگیری بیماری‌های خونی می‌پردازد.
فاکتورهایی که در هماتولوژی قابل بررسی هستند، شامل: گلبول‌های سفید و قرمز خون، پلاکت خون و فاکتورهای انعقادی می‌باشند.
این بخش همانند بخش‌های دیگر آزمایشگاه اوستا با استفاده از استانداردهای بین المللی و کنترل کیفی‌های به روز بهترین و دقیق‌ترین نتایج را ارائه می‌دهد.

تجهیزات و دستگاه‌ها:

آنالایزرهای هماتولوژی: در آزمایشگاه اوستا دستگاه سل کانتر  برای شمارش سلول‌های خونی استفاده می‌شود که نمونه (CBC) به دستگاه داده می‌شود و فاکتورهای WBC، RBC ،HGB، HCT، MCH، MCV، MCHC ،PLT بررسی می‌گردد.

میکروسکوپ نوری: جهت بررسی اسمیر خون و بررسی سلول‌های خونی استفاده می‌گردد.
دستگاه کواگولامتر: جهت بررسی تست‌های انعقادی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کنترل کیفی:

کالیبراسیون دستگاه: در آزمایشگاه اوستا هر چند وقت یک بار برای نتایج دقیق‌تر و صحیح‌تر، دستگاه توسط شرکت، کالیبر می‌گردد.

انجام کنترل کیفی داخلی و خارجی: در این آزمایشگاه با استفاده از کنترل‌های شرکتی و انجام کنترل کیفی‌های داخلی و خارجی دقت و صحت دستگاه کنترل می‌شود.

مستند سازی: تمام وقایع آزمایشگاهی اعم از (تکرار نمونه، چک کردن فاکتورهای خونی با اسمیر خون محیطی- چک کردن دستگاه با آزمایشگاه همکار) توسط کارشناس بخش ثبت می‌گردد.

محیط بخش هماتولوژی:

تمامی مواد و وسایل بخش مربوطه استریل شده و همچنین  نمونه‌ها در دمای مناسب نگهداری می شود و تمامی تست های انعقادی در دمای مناسب انجام میگیرد و همچنین پرسنل بخش هماتولوژی موظف است در تمامی مراحل کار از دستکش و محافظ  استفاده کند .

کارشناس و متخصص بخش هماتولوژی:

در آزمایشگاه اوستا کارشناس و متخصص بخش هماتولوژی با مهارت شمارش و بررسی سلول‌ها در اسمیر خون محیطی، با اطلاعات علمی به روز شده در حال ارائه خدمات به مراجعین می‌باشد.

کاربردهای بخش هماتولوژی:

هماتولوژی یکی از شاخه‌های پزشکی است که در تشخیص و درمان برخی از بیماری‌های خونی، نخاعی و لنفاوی نقش موثری دارد. برخی از این بیماری ها مانند:

بیماری‌های خونی‌: مانند آنمی، لوسمی، لنفوم، شمارش سلول‌های خونی، کم‌خونی فقر آهن، مگالوبلاستیک، یا کم‌خونی‌های همولیتیک، پلی‌سیتمی

بیماری‌های انعقادی: مانند هموفیلی، ترومبوز، یا DIC.

مانیتورینگ درمان: بررسی اثر داروهای ضدانعقاد یا شیمی‌درمانی.

فاکتورهای قابل بررسی در آزمایش CBC در بهش هماتولوژی

WBC (گلبول های سفید)

سه دسته اصلی از گلبول‌های سفید شناسایی می‌شود: گرانولوسیت‌ها، لنفوسیت‌ها و مونوسیت‌ها.

گرانولوسیت‌ها

گرانولوسیت‌ها گلبول‌های سفیدی هستند که دارای دانه‌های کوچک حاوی پروتئین هستند. سه نوع سلول گرانولوسیتی وجود دارد:

بازوفیل‌ها: این سلول ها کمتر از 1% منبع مورد اعتماد گلبول‌های سفید در بدن را نشان می‌دهند و معمولاً پس از یک واکنش آلرژیک تعداد آنها افزایش می‌یابد.

ائوزینوفیل‌ها: این سلول ها مسئول پاسخ به عفونت‌هایی هستند که انگل‌ها ایجاد می‌کنند. آنها همچنین در پاسخ ایمنی عمومی و همچنین پاسخ التهابی و پاسخ آلرژیک در بدن نقش دارند.

نوتروفیل‌ها: این سلول ها نشان دهنده اکثریت منبع مطمئن گلبول‌های سفید خون در بدن هستند. آنها به عنوان روبنده عمل می‌کنند و به احاطه و از بین بردن باکتری‌ها و قارچ‌هایی که ممکن است در بدن وجود داشته باشند، کمک می‌کنند. همچنین نوتروفیل‌ها در عفونت‌های باکتریایی و قارچی مشاهده می‌شوند.

لنفوسیت‌ها

لنفوسیت‌های گلبول‌های سفید شامل موارد زیر است:

سلول‌های B: همچنین به عنوان لنفوسیت‌های B شناخته می‌شوند، این سلول‌ها آنتی‌بادی‌هایی تولید می‌کنند تا به سیستم ایمنی بدن در پاسخ به عفونت کمک کنند.

سلول های T: همچنین به عنوان لنفوسیت‌های T شناخته می‌شوند، این گلبول‌های سفید خون به شناسایی و حذف سلول‌های عامل عفونت کمک می‌کنند.

سلول‌های کشنده طبیعی: این سلول‌ها مسئول حمله و کشتن سلول‌های ویروسی و همچنین سلول‌های سرطانی هستند.

مونوسیت‌ها

مونوسیت‌ها گلبول‌های سفیدی هستند که حدود 2 تا 8 درصد از کل تعداد گلبول‌های سفید در بدن را تشکیل می‌دهند و زمانی هستند که بدن با عفونت‌های مزمن مبارزه می‌کند. همچنین مونوسیت‌ها سلول‌هایی که باعث عفونت می‌شوند را هدف قرار می‌دهند و از بین می‌برند.

تعداد گلبول‌های سفید خون بالا

اگر بدن فرد بیش از آنچه که باید باشد، گلبول‌های سفید تولید کند، پزشکان به این اتفاق لکوسیتوز می‌گویند.

بالا بودن تعداد گلبول‌های سفید ممکن است نشان دهنده شرایط پزشکی زیر باشد:

• پاسخ‌های آلرژیک، مانند حمله آسم
• آنهایی که ممکن است باعث مرگ سلول‌ها شوند، مانند سوختگی، حمله قلبی و ضربه
• شرایط التهابی، مانند آرتریت روماتوئید، بیماری التهابی روده، یا واسکولیت
• عفونت‌هایی مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها یا انگل‌ها
• سرطان خون

روش‌های جراحی که باعث مرگ سلول‌ها می‌شوند نیز می‌توانند باعث افزایش تعداد گلبول‌های سفید شوند.

تعداد کم گلبول‌های سفید خون

اگر بدن یک فرد کمتر از آنچه که باید گلبول‌های سفید تولید کند، پزشکان به این عارضه لکوپنی می‌گویند.

شرایطی که می‌تواند باعث لکوپنی شود عبارتند از:

• بیماری‌های خود ایمنی مانند لوپوس و HIV
• آسیب مغز استخوان، مانند شیمی درمانی، پرتودرمانی، یا قرار گرفتن در معرض سموم
• اختلالات مغز استخوان
• سرطان خون
• لنفوم
• سپسیس که یک نوع شدید عفونت است
• کمبود ویتامین B-12

پزشکان ممکن است به طور مداوم گلبول‌های سفید خون را بررسی کنند تا مشخص کنند که آیا بدن در حال پاسخ ایمنی به عفونت است یا خیر.

آزمایش گلبول سفید

در طول معاینه فیزیکی، پزشک ممکن است با استفاده از آزمایش خون CBC، شمارش گلبول‌های سفید (WBC) را انجام دهد. آنها ممکن است WBC را برای آزمایش یا رد سایر شرایطی که ممکن است گلبول‌های سفید خون را تحت تأثیر قرار دهند، تجویز کنند.

اگرچه نمونه خون رایج‌ترین روش برای آزمایش گلبول‌های سفید است، اما پزشک می‌تواند سایر مایعات بدن مانند مایع مغزی نخاعی را برای وجود گلبول‌های سفید نیز آزمایش کند.

پزشک ممکن است WBC را برای موارد زیر تجویز کند:

• تست آلرژی
• تست عفونت
• تست سرطان خون
• نظارت بر پیشرفت شرایط خاص
• نظارت بر اثربخشی برخی از درمان‌ها، مانند پیوند مغز استخوان

شرایطی که بر گلبول‌های سفید تأثیر می‌گذارد:

موارد زیر شرایطی است که ممکن است بر تعداد گلبول‌های سفید خون یک فرد در بدن خود تأثیر بگذارد.

کم‌خونی آپلاستیک

این حالت وضعیتی است که در آن بدن فرد سلول‌های بنیادی مغز استخوان را از بین می‌برد.

سلول‌های بنیادی مسئول ایجاد گلبول‌های سفید جدید، گلبول‌های قرمز و پلاکت‌ها هستند.

سرطان خون

لوسمی نوعی سرطان است که خون و مغز استخوان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. لوسمی زمانی اتفاق می‌افتد که گلبول‌های سفید خون به سرعت تولید می‌شوند و قادر به مبارزه با عفونت‌ها نیستند.

میلوفیبروز اولیه

این عارضه باعث می‌شود که بدن فرد برخی از انواع سلول‌های خونی را بیش از حد تولید کند و باعث ایجاد اسکار در مغز استخوان فرد می شود.

RBC (گلبول های قرمز)

شمارش گلبول‌های قرمز (RBC) تعداد گلبول‌های قرمز خون را در خون اندازه گیری می‌کند. گلبول‌های قرمز خون، در مغز استخوان( بافت اسفنجی داخل استخوان‌های بزرگ) تولید می‌شوند. آنها حاوی هموگلوبین، پروتئین غنی از آهن هستند که اکسیژن را به تمام سلول‌های بدن منتقل می‌کند. اندازه گیری RBC برای کمک به تشخیص اختلالات گلبول قرمز، مانند کم خونی، وضعیتی که در آن بدن گلبول‌های قرمز سالم کافی تولید نمی‌کند، استفاده می‌شود.

علائم پایین بودن تعداد گلبول‌های قرمز ممکن است شامل موارد زیر باشد:

تنگی نفس
ضعف یا خستگی
سردرد
سرگیجه
آریتمی
پوست رنگ پریده

علائم افزایش تعداد گلبول‌های قرمز خون ممکن است شامل موارد زیر باشد:

سردرد
سرگیجه
مشکلات بینایی

عواملی که ممکن است باعث کاهش تعداد گلبول‌های قرمز شود می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

کم خونی
لوسمی، نوعی سرطان خون
سوء تغذیه، وضعیتی که در آن بدن کالری، ویتامین و/یا مواد معدنی مورد نیاز برای سلامتی را دریافت نمی‌کند.
مولتیپل میلوما، سرطان مغز استخوان
نارسایی کلیه
از دست دادن خون در اثر جراحت یا مشکلات دیگر
اختلال مصرف الکل (AUD)
بارداری

عواملی که ممکن است باعث افزایش تعداد گلبول‌های قرمز خون شود می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

کم آبی بدن
بیماری قلبی
پلی سیتمی ورا، بیماری که باعث می‌شود مغز استخوان تعداد زیادی گلبول قرمز تولید کند.
زخم ریه‌ها، اغلب به دلیل استعمال سیگار
بیماری ریه
سرطان کلیه
آپنه خواب (اختلال در تنفس هنگام خواب)

HB (هموگلوبین)

آزمایش هموگلوبین سطح هموگلوبین خون را اندازه گیری می‌کند. هموگلوبین یک پروتئین غنی از آهن در گلبول‌های قرمز است که اکسیژن را به برخی قسمت‌های بدن منتقل می‌کند. اگر سطح هموگلوبین غیرطبیعی باشد، ممکن است نشانه‌ای از اختلال خونی باشد.

سطوح هموگلوبین

سطوح پایین هموگلوبین ممکن است نشانه‌ای از موارد زیر باشد:

انواع مختلف کم خونی
تالاسمی
کمبود آهن
بیماری کبد
سرطان و سایر بیماری‌ها
از دست دادن خون در اثر آسیب، قاعدگی شدید یا مشکلات دیگر
کمبود برخی مواد مغذی مانند آهن یا ویتامین B-12

سطح هموگلوبین بالا ممکن است نشانه‌ای از موارد زیر باشد:

بیماری ریه
بیماری قلبی
پلی سیتمی ورا، بیماری که باعث می‌شود مغز استخوان تعداد زیادی گلبول قرمز تولید کند.
آپنه خواب (اختلال تنفسی در طول خواب)

HCT (هماتوکریت)

آزمایش هماتوکریت (Hct) یک آزمایش خون است که درصد گلبول‌های قرمز خون را اندازه گیری می‌کند. گلبول‌های قرمز مهم هستند، زیرا اکسیژن را در سراسر بدن منتقل می‌کنند. نتایج آزمایش که سطوح پایین یا بالا هماتوکریت را نشان می‌دهد ممکن است نشانه‌ای از اختلالات خونی یا سایر شرایط پزشکی باشد.

سطوح هماتوکریت

سطح هماتوکریت بالا ممکن است نشانه‌ای از چندین بیماری از جمله پلی سیتمی ورا باشد.

برخی از شرایطی که ممکن است باعث افزایش سطح هماتوکریت شوند عبارتند از:

بیماری قلبی
کم آبی
زخم یا ضخیم شدن ریه‌ها
آپنه انسدادی خواب
استعمال سیگار
مسمومیت با مونوکسید کربن
استفاده از تستوسترون

برخی از شرایطی که ممکن است باعث کاهش سطح هماتوکریت شوند عبارتند از:

از دست دادن خون به دلیل آسیب یا بیماری
لوسمی
کم خونی همولیتیک
هیپوناترمی
بیماری کلیوی
بیماری تیروئید

MCV

آزمایش MCV، حجم و اندازه معمولی گلبول‌های قرمز خون را نشان می‌دهد که اکسیژن را در سراسر بدن منتقل می‌کنند. سطح بالای آزمایش خون MCV ممکن است نشان دهنده شرایطی مانند بیماری کبد یا کمبود ویتامین باشد. سطوح پایین MCV به طور معمول با کم خونی ناشی از کمبود آهن همراه است.

تست MCV جهت بررسی برخی موارد زیر درخواست می‌شود:

جهت ارزیابی علائم احتمالی کم خونی مانند خستگی، رنگ پریدگی و سبکی سر
برای ارزیابی سایر ناهنجاری‌های خونی، مانند شمارش غیرطبیعی گلبول‌های سفید یا پلاکت‌ها
برای تمایز بین اشکال مختلف کم خونی

MCH

MCH مقدار متوسط ​​هموگلوبین موجود در هر یک از گلبول‌های قرمز خون را بررسی می‌کند. هموگلوبین ماده‌ای است که اکسیژن را از طریق جریان خون به سایر قسمت‌های بدن منتقل می‌کند. سطوح غیر طبیعی بالا یا پایین MCH، همانطور که با آزمایش خون مشخص می‌شود، می تواند نشانه‌ای از مشکلات در بدن باشد، از کمبود مواد مغذی گرفته تا بیماری‌های مزمن.

یکی از عواملی که با بالا بودن MCH رخ میدهد، بیماری کم خونی ماکروسیتیک است و برخی شرایط که ممکن است نشان دهنده کم خونی ماکروسیتیک باشند عبارتند از:

کمبود ویتامین B12
کمبود اسید فولیک
کم خونی همولیتیک
سیروز کبدی
پرکاری تیروئید
برخی از داروها

سطوح پایین MCH نشان دهنده شرایط زیر است:

کم خونی و فقر آهن
مسمومیت سربی
تالاسمی

MCHC

آزمایش MCHC یک آزمایش خون است که میانگین غلظت هموگلوبین را در گلبول‌های قرمز نسبت به حجم سلول اندازه گیری می‌کند. هموگلوبین که به نام Hb نیز شناخته می‌شود، پروتئینی است که اکسیژن را در سراسر بدن منتقل می‌کند. اندازه گیری هموگلوبین از طریق آزمایش خون MCHC می‌تواند به تشخیص سطوح بالا یا پایین بودن MCHC کمک کند.
پزشک ممکن است آزمایش MCHC را برای تشخیص بیماری‌هایی که با خستگی مشخص می‌شوند، مانند کم خونی پیشنهاد کند. این آزمایش همچنین به نظارت بر شرایط دیگر مانند کم خونی داسی شکل، هیپرگلیسمی، هماتولوژی و غیره کمک می‌کند.

PLT (پلاکت)

پلاکت‌ها که به عنوان ترومبوسیت نیز شناخته می‌شوند، سلول‌های خونی کوچکی هستند. آنها در مغز استخوان(بافت اسفنج مانند در استخوان‌ها) تشکیل می‌شوند. پلاکت‌ها برای لخته شدن خون ضروری هستند. لخته خون، توده‌ای است که وقتی پلاکت‌ها، پروتئین‌ها و سلول‌های خون به هم می‌چسبند تشکیل می‌شود. هنگامی که آسیب می‌بینید، بدن یک لخته خون تشکیل می‌دهد تا خونریزی را متوقف کند.

دو نوع آزمایش پلاکت وجود دارد: آزمایش شمارش پلاکت و آزمایش عملکرد پلاکت.

آزمایش شمارش پلاکت تعداد پلاکت‌های خون شما را اندازه گیری می‌کند:

تعداد پلاکت‌های کمتر از حد طبیعی ترومبوسیتوپنی نامیده می‌شود. این وضعیت می‌تواند باعث خونریزی بیش از حد پس از بریدگی یا آسیب‌های دیگر شود که باعث خونریزی می‌شود.
تعداد پلاکت‌های بیش از حد طبیعی ترومبوسیتوز نامیده می‌شود. این وضعیت می‌تواند خون را بیش از حد لخته کند. لخته‌های خون می‌توانند خطرناک باشند زیرا می‌توانند جریان خون را مسدود کنند.

تست‌های عملکرد پلاکت توانایی پلاکت‌ها برای تشکیل لخته را بررسی می‌کند.

آزمایش عملکرد پلاکت ممکن است شامل یک یا چند مورد از موارد زیر باشد:

زمان لخته شدن
ویسکوالاستومتری
آگرگومتری پلاکت
لومیاگرگومتری
فلوسیتومتری