آزمایش HbA1c

آزمایش HbA1c یک آزمایش خون است که نشان می‌دهد میانگین سطح قند خون (گلوکز) در دو تا سه ماه گذشته چقدر بوده است. HbA1c همان چیزی است که به عنوان هموگلوبین گلیکوزیله یا گلیکوهموگلوبین شناخته می‌شود.

گلوکز نوعی قند در خون است که توسط مواد غذایی دریافت می‌شود. سلول‌ها از گلوکز برای انرژی استفاده می‌کنند. هورمونی به نام انسولین به گلوکز کمک می‌کند تا وارد سلول‌ها شود. در صورت داشتن دیابت، بدن، انسولین کافی تولید نمی‌کند یا سلول‌ها به خوبی از آن استفاده نمی‌کنند. در نتیجه، گلوکز نمی‌تواند وارد سلول‌ها شود، بنابراین سطح قند خون افزایش می‌یابد.

گلوکز در خون به هموگلوبین، پروتئینی در گلبول‌های قرمز، می‌چسبد. با افزایش سطح گلوکز خون، مقدار بیشتری از هموگلوبین با گلوکز پوشانده می‌شود. آزمایش HbA1c، درصد گلبول‌های قرمز خون را که دارای هموگلوبین پوشش داده شده با گلوکز هستند، بررسی می‌کند.

آزمایش A1C می‌تواند میانگین سطح گلوکز را در سه ماه گذشته نشان دهد زیرا:

تا زمانی که گلبول‌های قرمز زنده هستند، گلوکز به هموگلوبین می‌چسبد.

گلبول‌های قرمز حدود سه ماه عمر می‌کنند.

سطوح بالای A1C نشانه افزایش گلوکز خون ناشی از دیابت است. دیابت می‌تواند باعث مشکلات جدی سلامتی از جمله بیماری قلبی، بیماری کلیوی و آسیب عصبی شود. اما با درمان و تغییر سبک زندگی، می‌توانید سطح گلوکز خون خود را کنترل کنید.

ساختار هموگلوبین

هموگلوبین از چهار زنجیره پروتئینی به نام گلوبین تشکیل شده است. دو مورد از گلوبین‌ها زنجیره آلفا و دو تا از آنها زنجیره بتا نامیده می‌شوند. هر گلوبین دارای ترکیبی است که در وسط آن یک مولکول آهن به نام گروه هِم نامیده می‌شود. مولکول آهن همان چیزی است که به اکسیژن متصل می‌شود تا آن را در بدن حمل کند.

عملکرد هموگلوبین

هر گروه هِم می‌تواند یک مولکول اکسیژن را در خود نگه دارد، به این معنی که یک مولکول هموگلوبین می‌تواند چهار مولکول اکسیژن را در خود جای دهد. زنجیره‌های آلفا و بتا هموگلوبین به شیوه‌ای خاص مرتب شدند که به هر اکسیژن کمک می‌کند تا به طور موثر متصل شود. هنگامی که یک مولکول اکسیژن به یک گروه هم متصل می‌شود، شکل ساختار کمی تغییر می‌کند به طوری که مولکول اکسیژن بعدی می‌تواند راحت‌تر به هم متصل شود.

سطوح هموگلوبین

سطح هموگلوبین بدن برای عملکرد خوب به عوامل مختلفی از جمله: سن، نژاد، جنسیت و سلامت عمومی بستگی دارد. حتی می‌تواند بر اساس محل زندگی متفاوت باشد.

سطح هموگلوبین طبیعی

هموگلوبین بر حسب گرم در دسی لیتر (gm/dL) اندازه گیری می‌شود. سطوح نرمال برای مردان و زنان متفاوت است. محدوده‌های معمولی عبارتند از:

مردان: 14.0 تا 17.5 گرم در دسی لیتر

زنان: 12.3 تا 15.3 گرم در دسی لیتر

هموگلوبین پایین

سطوح هموگلوبین که کمتر از حد طبیعی است می‌تواند نشانه‌ای از برخی بیماری‌ها مانند سرطان یا کم خونی باشد. وقتی هموگلوبین پایین است، بدن نمی‌تواند اکسیژن کافی را به بافت‌های خود برساند و باعث می‌شود فرد احساس خستگی و ضعف کند.

سطوح پایین هموگلوبین ممکن است به دلایل زیر اتفاق بیفتد:

بدن به اندازه کافی گلبول قرمز تولید نمی‌کند.
گلبول‌های قرمز خونی که بدن می‌سازد، به سرعت می‌میرند.
فرد در حال از دست دادن خون در اثر جراحت یا بیماری هستید.
بدن در جذب آهن مشکل دارد.
فرد در رژیم غذایی خود، آهن، ویتامین B12 یا ویتامین B9 کافی دریافت نمی‌کند.

هموگلوبین بالا

اگر سطح هموگلوبین بالاتر از حد طبیعی است، معمولاً به این دلیل است که بدن در طول زمان سطوح اکسیژن پایینی (هیپوکسی) داشته است.

فرد ممکن است به دلایل زیر دچار هیپوکسی شود:

بیماری مغز استخوان که تعداد گلبول‌های قرمز را افزایش می‌دهد (پلی سیتمی ورا)
بیماری قلبی مادرزادی
محل زندگی در ارتفاعات بالا
نارسایی سمت راست قلب
زخم یا ضخیم شدن ریه‌ها
کم آبی بدن

هموگلوبین بالا در فرد ممکن است باعث شود:

سردرد
تاری دید یا دوبینی
سرگیجه
خارش
لخته شدن خون داشته باشد.

چگونه هموگلوبین خود را افزایش دهیم:

اگر سطح هموگلوبین پایینی دارید، پزشک در ابتدا می‌خواهد علت زمینه‌ای را پیدا کند و در صورت نیاز آن را درمان کند. یکی از راه‌های رایج برای افزایش هموگلوبین، افزایش آهن در رژیم غذایی است. به طور خاص، آهن هِم منبع غنی آهنی است که به راحتی جذب می‌شود.

منابع آهن هِم عبارتند از:

گوشت گاو
مرغ
ماهی تن
گوشت خوک
بره
میگو
هالیبوت
صدف

اگر منابع ویتامین C (مانند مرکبات، گوجه فرنگی، کیوی یا کلم بروکلی) را به طور همزمان مصرف کنید، بدن شما می‌تواند منابع غیرهم آهن را راحت‌تر جذب کند.

منابع غیرهم آهن عبارتند از:

لوبیا
آجیل
اسفناج، مارچوبه و لوبیا سبز پخته شده
سیب زمینی
آووکادو
زردآلو خشک
خرما
کشمش
نان سبوس دار، غلات و پاستا
نان‌های غنی شده با آهن اضافی
مکمل‌های آهن
هر چیزی که در ظروف آهنی بپزید مقداری آهن را نیز جذب می‌کند و سطح آهن شما را کمی افزایش می‌دهد.

کاربرد آزمایش HbA1c

آزمایش A1C ممکن است برای غربالگری یا تشخیص موارد زیر استفاده شود:

دیابت نوع 2: در دیابت نوع 2، گلوکز خون بسیار بالا می‌رود، زیرا بدن انسولین کافی برای انتقال قند خون از جریان خون به سلول‌ها تولید نمی‌کند، یا به این دلیل که سلول‌ها به انسولین پاسخ نمی‌دهند.

پیش دیابت: پیش دیابت به این معنی است که سطح گلوکز خون بالاتر از حد طبیعی است، اما به اندازه کافی بالا نیست که به عنوان دیابت شناسایی شود. تغییرات سبک زندگی، مانند تغذیه سالم و ورزش، ممکن است به تاخیر یا جلوگیری از تبدیل شدن پیش دیابت به دیابت نوع 2 کمک کند.

اگر دیابت یا پیش دیابت دارید، آزمایش A1C می‌تواند به نظارت بر وضعیت شما کمک کند و بررسی کند که چقدر توانسته‌اید سطح قند خون خود را کنترل کنید.

دلیل تجویز آزمایش HbA1C:

مرکز کنترل بیماری (CDC) آزمایش A1C را برای دیابت و پیش دیابت توصیه می‌کند، اگر:

فرد بالای 45 سال سن دارد.

اگر نتایج آزمایش طبیعی است، باید هر 3 سال یک بار آزمایش را تکرار شود.

اگر نتایج تست نشان دهد که فرد پیش دیابت دارد، معمولاً باید هر 1 تا 2 سال یک بار آزمایش دهد. از پزشک خود بپرسید که هر چند وقت یکبار آزمایش بدهید و چه کاری می‌توانید برای کاهش خطر ابتلا به دیابت انجام دهید.

اگر نتایج تست نشان دهد که دیابت دارید، باید حداقل دو بار در سال آزمایش A1C را برای نظارت بر وضعیت و درمان خود انجام دهید.

افراد زیر 45 سال در موارد زیر احتمال ابتلا به دیابت در آنها بیشتر است:

پیش دیابت
اضافه وزن / چاقی
والدین یا خواهر و برادر مبتلا به دیابت نوع 2
فشار خون بالا یا سطح کلسترول بالا
بیماری قلبی یا سکته
کمتر از 3 بار در هفته فعالیت بدنی دارند.
مبتلا به دیابت بارداری (دیابت در دوران بارداری) یا به دنیا آوردن نوزادی با وزن بالا
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)

همچنین در صورت داشتن علائم دیابت، مانند:

احساس تشنگی وگرسنگی شدید
ادرار کردن زیاد
کاهش وزن بدون دلیل
تاری دید
بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن دست‌ها یا پاها
خستگی
پوست خشک
زخم‌هایی که به آرامی بهبود می‌یابند
داشتن عفونت بیشتر از حد معمول

نتایج آزمایش HbA1c به چه معناست؟

نتایج A1C به شما می‌گوید که چند درصد از هموگلوبین با گلوکز پوشانده شده است. آنچه برای شما طبیعی است به سلامت، سن و عوامل دیگر بستگی دارد.

برای تشخیص دیابت یا پیش دیابت، درصدهایی که معمولاٌ استفاده می‌شود عبارتند از:

نرمال: A1C زیر 5.7٪

پیش دیابت: A1C بین 5.7٪ تا 6.4٪

دیابت: A1C 6.5٪ یا بالاتر

پزشکان اغلب بیش از یک آزمایش برای تشخیص دیابت استفاده می‌کنند. بنابراین، اگر نتیجه آزمایش بالاتر از حد طبیعی بود، ممکن است یک آزمایش A1C دیگر یا نوع دیگری از آزمایش دیابت، معمولاً آزمایش قند خون ناشتا یا آزمایش تحمل گلوکز خوراکی (OGTT) تجویز شود.

آیا چیز دیگری باید در مورد آزمایش HbA1C بدانم؟

تست A1C برای تشخیص دیابت بارداری یا دیابت نوع 1 استفاده نمی‌شود.

همچنین، اگر شرایطی دارید که گلبول‌های قرمز شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد، مانند کم خونی یا نوع دیگری از اختلالات خونی، آزمایش A1C ممکن است برای تشخیص دیابت دقیق نباشد. نارسایی کلیه و بیماری کبد نیز می‌تواند بر نتایج A1C تأثیر بگذارد. در این موارد، پزشک ممکن است آزمایش‌های مختلفی را برای تشخیص دیابت و پیش دیابت توصیه کند.

در صورت بالا بودن آزمایش HbA1c

HbA1c بالا به این معنی است که قند زیادی در خون جریان دارد. این بدان معناست که احتمال ابتلا به عوارض دیابت، مانند مشکلات جدی در چشم و پاها بیشتر است.

دانستن سطح HbA1c و اقداماتی که می‌توان برای کاهش آن انجام داد به فرد کمک می‌کند تا خطر عوارض مخرب خود را کاهش دهد. این بدان معناست که HbA1c خود را به طور منظم بررسی کند. این یک بررسی حیاتی و بخشی از بررسی سالانه است. فرد بایستی حداقل سالی یک بار برای انجام این آزمایش اقدام کند. اما اگر HbA1c بالا است یا نیاز به رسیدگی بیشتری دارد، هر سه تا شش ماه یکبار انجام شود.

تجویز آزمایش HbA1c برای سایر شرایط پزشکی

دقت آزمایش HbA1c می‌تواند تحت تأثیر سایر شرایط پزشکی به ویژه شرایطی که گلبول‌های قرمز خون را تحت تأثیر قرار می‌دهند، مانند کم خونی همولیتیک، کم خونی داسی شکل و تالاسمی باشد. اگر شرایطی دارید که گلبول‌های قرمز شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد، با پزشک خود در مورد اینکه چه آزمایش دیگری برای شما دقیق‌تر است، صحبت کنید.

نتیجه گیری

آزمایش HbA1c یا هموگلوبین گلیکوزیله، یک آزمایش خون قابل اعتماد برای اندازه گیری میانگین سطح قند خون یک فرد در طول 3 ماه گذشته است. این تست تشخیصی قابل اعتماد، فوق العاده در مدیریت دیابت مفید است و به پزشکان کمک می‌کند تا برنامه‌های درمانی برای کمک به افراد در حفظ کنترل بهینه قند خون فراهم کنند.

مطالب مشابه:

Blog