Platelet satellitism
Platelet satellitism
Platelet satellitism (اقماری شدن پلاکت‌ها) یک پدیده نادر و خاص آزمایشگاهی است که در اسمیر خون محیطی تهیه‌شده از خون مخلوط‌شده با EDTA مشاهده می‌شود. در این حالت، پلاکت‌ها به گلبول‌های سفید چند‌هسته‌ای می‌چسبند و ظاهری شبیه گل ایجاد می‌کنند. این پدیده معمولاً به هیچ بیماری خاصی مرتبط نیست و می‌تواند دلایل ایمنی یا غیرایمنی داشته باشد. اگر این حالت شدید باشد و اسمیر خون بررسی نشود، ممکن است به‌اشتباه تعداد پلاکت‌ها پایین گزارش شود (شبه ترومبوسیتوپنی).
در این گزارش، به طور تصادفی اقماری شدن پلاکت‌ها در مرد 48 ساله سالمی که برای چکاپ معمولی آزمایش CBC داد، مشاهده شد.
شرح مورد:
آزمایش CBC این فرد نشان داد که سطح هموگلوبین، گلبول‌های قرمز و شمارش گلبول‌های سفید طبیعی است. تعداد پلاکت‌ها ۱۹۰ هزار بود. بررسی اسمیر خون با رنگ‌آمیزی نشان داد بیشتر نوتروفیل‌ها پلاکت‌ها را به شکل گل‌مانند دور خود دارند. سایر پارامترها طبیعی بودند.
نمونه خون دیگری از این فرد با ضدانعقاد سیترات گرفته شد و همچنین دو اسمیر مستقیم (بدون ضدانعقاد) تهیه شد. در این اسمیرها، اقماری شدن پلاکت‌ها مشاهده نشد. شمارش پلاکت‌ها در خون سیتراته، پس از اصلاح رقیق‌سازی، ۳۱۰ هزار گزارش شد.
تاریخچه Platelet satellitism:
پدیده Platelet satellitism اولین بار در سال 1963 توسط فیلد و مک‌لئود به عنوان یک روش آزمایشگاهی در اسمیر خون محیطی گرفته‌شده با EDTA گزارش شد و از آن زمان حدود 100 مورد در مقالات ثبت شده است. این حالت فقط در نمونه‌های خون حاوی EDTA مشاهده می‌شود و در ضدانعقادهای دیگر مثل هپارین، سیترات یا آمونیوم اکزالات مشاهده نمی‌شود. افزودن کانامایسین به خون EDTA باعث جدا شدن پلاکت‌ها از نوتروفیل‌ها می‌شود. همچنین وقتی اسمیر مستقیم از خون گرفته شود، این پدیده ناپدید می‌شود.
جالب است که این چسبندگی معمولا فقط بین پلاکت‌ها و نوتروفیل‌ها مشاهده می‌شود، اما مواردی هم گزارش شد که پلاکت‌ها به لنفوسیت‌ها یا بازوفیل‌ها چسبیده‌اند. مکانیسم دقیق این پدیده مشخص نیست، اما شواهد نشان می‌دهد آنتی‌بادی‌های خودی علیه گلیکوپروتئین IIb/IIIa پلاکت و گیرنده Fcγ نوتروفیل‌ها نقش دارند. EDTA ممکن است باعث تغییراتی در پروتئین‌های غشای پلاکت و نوتروفیل شود و پل بین آنها ایجاد کند، یا آنتی‌بادی‌ها اپی‌توپ‌های مشابهی را روی غشای این دو سلول شناسایی کنند.
همچنین احتمال دارد برخی بخش‌های پنهان غشای این سلول‌ها فقط با EDTA نمایان شوند. یک نظریه غیرایمنی هم مطرح است که می‌گوید ترومبوسپوندین یا پروتئین‌های آلفا-گرانول مانند P-selectin باعث چسبندگی پلاکت‌ها به نوتروفیل‌ها می‌شوند. این پدیده بیشتر در افراد سالم مشاهده می‌شود، اما در برخی بیماری‌ها هم گزارش شده است، مانند واسکولیت، لوپوس، انواعی از لنفوم و بیماری مزمن کبدی، هرچند ارتباط قطعی آنها ثابت نشده است.
اهمیت بالینی:
اهمیت بالینی این پدیده در این است که ممکن است باعث شمارش اشتباه پایین پلاکت‌ها شود و بیمار را دچار آزمایش‌ها و بررسی‌های غیرضروری کند. به همین دلیل، بررسی اسمیر خون محیطی همچنان روشی مهم و ضروری است.
مطالب مشابه:
