دیابت بی مزه
دیابت بی مزه
دیابت بی مزه یک بیماری نادر اما قابل درمان است که در آن بدن، بیش از حد ادرار تولید می کند و نمی تواند آب را به درستی حفظ کند. این بیماری می تواند مزمن (مادام العمر) یا موقت و بسته به علت خفیف یا شدید باشد.
دیابت بی مزه عمدتاً به دلیل اختلال در هورمونی به نام هورمون ضد ادرار (ADH یا وازوپرسین) ایجاد می شود، یا بدن به اندازه کافی ADH تولید نمی کند، یا کلیه ها به درستی از آن استفاده نمی کنند.
افراد مبتلا به دیابت بی‌مزه، حجم زیادی در طول روز ادرار می کنند و به دلیل احساس تشنگی مداوم، مقدار زیادی آب می نوشند. اما قابل ذکر است که اگر هنگام ابتلا به این بیماری مایعات کافی مصرف نشود، منجر به کم آبی بدن می گردد.
به همین دلیل، دیابت بی مزه یک بیماری جدی است که نیاز به درمان پزشکی دارد.
هورمون ضد ادرار (ADH یا وازوپرسین) چیست؟
هورمون آنتی دیورتیک (ADH یا وازوپرسین) هورمونی است که هیپوتالاموس تولید می کند و غده هیپوفیز، ذخیره و ترشح می کند.
هیپوتالاموس بخشی از مغز است که سیستم عصبی خودکار و فعالیت غده هیپوفیز را کنترل می کند. ADH را ایجاد می کند و سپس آن را برای ذخیره و رهاسازی به غده هیپوفیز ارسال می کند.
غده هیپوفیز، غده کوچکی است که در پایه مغز و زیر هیپوتالاموس قرار دارد. این بخشی از سیستم غدد درون ریز است و مسئول ساخت، ذخیره و آزادسازی بسیاری از هورمون های مهم مختلف است.
ADH با کنترل میزان آبی که کلیه‌ها در حال فیلتر کردن مواد زائد از خون هستند، به تنظیم تعادل آب در بدن کمک می کند. بدن به طور معمول ADH بیشتری را زمانی که کم آب است یا فشار خون پایین است، تولید و آزاد می کند. افزایش ADH در کلیه ها باعث می شود که به جای آزاد کردن آن در ادرار، آب بیشتری در خود نگه دارند.
در بیشتر موارد دیابت بی‌مزه، هیپوتالاموس ADH کافی تولید نمی کند، غده هیپوفیز ADH کافی آزاد نمی کند یا کلیه ها به درستی از ADH استفاده نمی کنند. این باعث از دست دادن مکرر و بیش از حد آب از طریق ادرار می شود.
تفاوت بین دیابت بی مزه و دیابت شیرین چیست؟
دیابت بی‌مزه و دیابت شیرین دو بیماری متمایز با علل و درمان های متفاوت هستند. اما می توانند هردو باعث تشنگی و تکرر ادرار بسیار زیادی شوند.
دیابت شیرین که بیشتر به عنوان دیابت نوع 1، دیابت نوع 2 یا دیابت بارداری شناخته می شود، زمانی اتفاق می افتد که لوزالمعده انسولین کافی یا انسولین تولید نمی کند یا بدن از انسولین ساخته شده به درستی استفاده نمی کند. بدن به انسولین نیاز دارد تا غذایی که می خورید را به انرژی تبدیل کند.
اگر بدن انسولینی برای تبدیل گلوکز به انرژی نداشته باشد، در عوض شروع به تجزیه چربی و ماهیچه ها برای تولید انرژی می کند که ماده ای به نام کتون تولید می کند. کتون های زیاد می توانند خون را اسیدی کنند، بنابراین بدن سعی می کند از طریق ادرار آنها را دفع کند. به همین دلیل، علائم دیابت اغلب شامل تشنگی شدید و تکرر ادرار است.
دیابت بی‌مزه زمانی اتفاق می افتد که بدن هورمون آنتی دیورتیک (ADH) کافی تولید نمی کند یا کلیه ها به درستی از آن استفاده نمی کنند. بدن برای حفظ مقادیر مناسب آب به ADH نیاز دارد. بدون ADH، آب بدن از طریق ادرار دفع می شود.
دیابت شیرین بسیار شایع تر از دیابت بی‌مزه است.
انواع دیابت بی مزه کدامند؟
1) دیابت بی مزه مرکزی: این شایع ترین نوع بیماری است و زمانی اتفاق می افتد که بدن هورمون ضد ادرار (ADH یا وازوپرسین) کافی نداشته باشد. هیپوتالاموس ADH تولید می کند، اما غده هیپوفیز آن را ذخیره و آزاد می کند. اگر غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس آسیب ببیند، می توانید به دیابت بی‌مزه مرکزی مبتلا شوید.
2) دیابت بی مزه نفروژنیک: این نوع دیابت بی‌مزه زمانی اتفاق می افتد که غده هیپوفیز به اندازه کافی ADH آزاد می کند، اما کلیه ها به درستی به آن پاسخ نمی دهند و نمی توانند آب را در خود نگه دارند.
3) دیابت بی مزه دیپسوژنیک: در این نوع دیابت، مشکل هیپوتالاموس که به تولید ADH مرتبط نیست، باعث می شود احساس تشنگی کنید و مایعات بیشتری بنوشید. به همین دلیل، ممکن است نیاز به ادرار کردن داشته باشید.
4) دیابت بی مزه بارداری: این یک بیماری نادر و موقتی است که می تواند در دوران بارداری ایجاد شود. دیابت بی‌مزه بارداری زمانی اتفاق می افتد که جفت، اندام موقتی که تغذیه کودک را تامین می کند، آنزیمی را که ADH را تجزیه می کند، بیش از حد تولید کند. زنانی که چندقلو باردار هستند، به دلیل داشتن بافت جفتی بیشتر، احتمال ابتلا به این بیماری در آنها بیشتر است. دیابت بی‌مزه بارداری معمولاً مدت کوتاهی پس از پایان بارداری از بین می رود. نباید آن را با دیابت بارداری، که نوعی دیابت شیرین است که در دوران بارداری در افرادی که قبلاً دیابت ندارند، ایجاد میشود، اشتباه گرفت. دیابت بارداری باعث افزایش قند خون می شود.
دیابت بی مزه چه کسانی را تحت تاثیر قرار می دهد؟
افراد در هر سنی ممکن است به دیابت بی‌مزه مبتلا شوند. دیابت بی مزه بارداری به طور خاص بر زنان باردار تأثیر می گذارد، اما نادر است.
علائم دیابت بی مزه چیست؟
- نیاز به ادرار کردن، از جمله در طول شب
- دفع مقادیر زیادی ادرار روشن یا شفاف در هر بار ادرار کردن
- احساس تشنگی شدید و مصرف مایعات زیاد
- در حالی که اکثر افراد روزانه یک تا سه لیتر ادرار دفع می کنند، افراد مبتلا به دیابت بی مزه می توانند تا 20 لیتر ادرار در روز دفع کنند.
اگر دیابت بی‌مزه درمان نشود یا اگر فرد مبتلا به این بیماری مصرف مایعات را متوقف کند، می تواند به سرعت منجر به کم آبی بدن شود.
علائم کم آبی بدن عبارتند از:
- احساس سرگیجه یا سبکی سر
- احساس خستگی
- خشکی دهان، لب ها و چشم ها
- مشکل در انجام کارهای ساده ذهنی
- حالت تهوع و غش
چه عواملی باعث دیابت بی مزه می شود؟
به طور کلی، این بیماری به دلیل مشکلاتی در نحوه ساخت یا استفاده از هورمون ضد ادرار (ADH یا وازوپرسین) در بدن ایجاد می شود که به کلیه ها کمک می کند تا میزان مایعات بدن را متعادل کند. علل دقیق برای انواع مختلف دیابت بی‌مزه متفاوت است. گاهی اوقات، پزشکان نمی توانند علت را تعیین کنند.
علل دیابت بی مزه مرکزی
این نوع بیماری دیابت زمانی اتفاق می افتد که مشکلی در هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز وجود داشته باشد. علل خاص عبارتند از:
- آسیب به هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز در اثر جراحی
- آسیب به هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز در اثر ضربه به سر، به ویژه شکستگی های قاعده جمجمه.
- التهاب (گرانولوم) ناشی از سارکوئیدوز یا سل
- تومورهایی که هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز را تحت تاثیر قرار می دهند.
- یک واکنش خود ایمنی که باعث می شود سیستم ایمنی بدن به سلول های سالمی که هورمون ضد ادرار (ADH) می سازند، آسیب برساند.
- یک جهش ژنی ارثی در کروموزوم 20
علل دیابت بی مزه نفروژنیک
این نوع بیماری دیابت زمانی اتفاق می افتد که کلیه ها به درستی از هورمون آنتی دیورتیک (ADH یا وازوپرسین) استفاده نمی کنند. علل خاص عبارتند از:
- برخی داروها مانند لیتیوم و تتراسایکلین
- سطوح پایین پتاسیم در خون (هیپوکالمی)
- سطوح بالای کلسیم در خون (هیپرکلسمی)
- دستگاه ادراری مسدود شده
- بیماری مزمن کلیه
- یک جهش ژنی ارثی: شکل ارثی دیابت بی‌مزه نفروژنیک می تواند در اثر جهش در حداقل دو ژن ایجاد شود. حدود 90 درصد موارد به دلیل جهش در AVPR2 است. بیشتر 10 درصد موارد باقی مانده به دلیل جهش در ژن AQP2 است.
علل دیابت بی مزه دیپسوژنیک
این نوع بیماری دیابت (که به عنوان پلی دیپسی اولیه شناخته می شود) زمانی اتفاق می افتد که مشکلی در هیپوتالاموس وجود داشته باشد که به تولید ADH مربوط نمی شود و باعث می شود احساس تشنگی کنید و مایعات بیشتری بنوشید. علل خاص عبارتند از:
- آسیب به هیپوتالاموس در اثر جراحی، عفونت، التهاب، تومور یا آسیب سر
- برخی از شرایط سلامت روان، از جمله اسکیزوفرنی و اختلال وسواس فکری-اجباری
علل دیابت بی مزه بارداری
این نوع دیابت زمانی اتفاق می افتد که جفت مقدار زیادی آنزیم خاص را تولید کند که هورمون ضد ادرار (ADH یا وازوپرسین) را تجزیه می کند.
تشخیص و آزمایشات
از آنجایی که سایر بیماری ها، از جمله دیابت، باعث تشنگی مکرر و ادرار می شوند، بخشی از فرآیند تشخیص دیابت بی‌مزه شامل رد سایر شرایط است. به همین دلیل، در صورت مشاهده این علائم، پزشک ممکن است چندین آزمایش را تجویز کند.
تشخیص این نوع دیابت نیز مستلزم تعیین نوع و علت آن است.
چه آزمایشاتی برای تشخیص دیابت بی مزه انجام می شود؟
- آزمایش محرومیت از آب ساده ترین و مطمئن ترین روش برای تشخیص دیابت بی مزه است. زیرا می تواند باعث کم‌آبی بدن شود.
- آزمایش محرومیت از آب شامل عدم مصرف مایعات برای چندین ساعت است تا ببیند بدن شما چگونه واکنش نشان می دهد. اگر به دیابت بی‌مزه مبتلا باشید، ادرار آبکی با مقادیر زیاد و رنگ روشن مشاهده خواهید کرد، در حالی که به طور معمول فقط مقدار کمی ادرار غلیظ و زرد تیره ادرار می کنید.
پزشک همچنین ممکن است آزمایش های زیر را برای کمک به تشخیص دیابت بی‌مزه یا رد سایر شرایط تجویز کند:
- آزمایش خون برای بررسی سطح هورمون آنتی دیورتیک (ADH یا وازوپرسین)
- آزمایش خون برای بررسی سطح گلوکز برای رد دیابت.
- تست ادرار برای بررسی اسمولالیته (غلظت ادرار) و/یا بررسی کتون ها که می تواند نشان دهنده دیابت باشد.
- آزمایشات تصویربرداری، مانند MRI، برای بررسی اینکه آیا مشکلات مربوط به غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس باعث دیابت بی مزه می شود یا خیر.
کنترل و درمان
در برخی موارد، این بیماری قابل درمان نیست، اما می توان آن را با دارو کنترل کرد. درمان بستگی به نوع دیابت دارد.
درمان دیابت بی مزه مرکزی و بارداری
دسموپرسین خط اول درمان دیابت بی‌مزه مرکزی است. این دارویی است که مانند یک هورمون ضد ادرار (ADH یا وازوپرسین) عمل می کند.
پزشکان نیز گاهی اوقات از دسموپرسین برای درمان دیابت بی مزه بارداری استفاده می کنند.
درمان دیابت بی مزه نفروژنیک
درمان این نوع دیابت گسترده تر است و گاهی اوقات شامل ترکیبی از رویکردها می شود.
پزشکان اغلب آن را با داروهایی به نام دیورتیک های تیازیدی درمان می کنند که میزان ادرار تولید شده توسط کلیه ها را کاهش می دهد. همچنین پزشک ممکن است مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) را برای کمک به کاهش بیشتر حجم ادرار در صورت استفاده همراه با دیورتیک های تیازیدی پیشنهاد دهد.
درمان دیابت بی مزه دیپسوژنیک
محققان هنوز راهی موثر برای درمان این نوع دیابت پیدا نکرده اند. اگر یک بیماری زمینه‌ای باعث ایجاد آن شود، مانند یک وضعیت سلامت روان، درمان ممکن است برای آن علت انجام شود. اگر شب ها بارها برای ادرار کردن از خواب بیدار می شوید، ممکن است پزشک به شما توصیه کند قبل از خواب دوز کمی از دسموپرسین مصرف کنید.
عوارض دسموپرسین چیست؟
دسموپرسین به طور کلی برای استفاده بسیار بی خطر است و عوارض جانبی کمی دارد.
عوارض جانبی احتمالی می تواند شامل موارد زیر باشد:
- سردرد
- درد شکم
- حالت تهوع
- انسداد یا آبریزش بینی
- خونریزی بینی
اگر در حین مصرف دسموپرسین بیش از حد مصرف کنید یا مایعات زیادی بنوشید، می تواند باعث شود بدن شما آب زیادی را حفظ کند که می تواند علائم زیر را ایجاد کند:
- سردرد
- سرگیجه
- احساس نفخ
- سطح پایین سدیم (نمک) در خون (هیپوناترمی)
علائم هیپوناترمی عبارتند از:
- سردرد شدید یا طولانی مدت
- گیجی
- حالت تهوع و استفراغ
پیشگیری
عوامل خطر برای ابتلا به این بیماری شامل موارد زیر است:
- سابقه خانوادگی دیابت بی‌مزه
- جراحی مغز یا آسیب جدی به سر
- مصرف داروهایی که باعث مشکلات کلیوی می شوند
- اختلالات متابولیک خاصی مانند سطح کلسیم خون بالا یا سطح پایین پتاسیم خون دارند.
در صورتی بارداری، در معرض خطر ابتلا به دیابت بی مزه بارداری هستید اگر:
- چند قلو باردار باشید.
- داشتن شرایطی که بر عملکرد کبد تأثیر می گذارد، مانند پره اکلامپسی و سندرم HELLP
نتیجه گیری
دیابت بی‌مزه یک بیماری جدی اما نادر است که در صورت رخداد می تواند بسیار جدی باشد. این بیماری همانطور که گفتیم زمانی اتفاق می افتد که بدن بیش از حد ادرار تولید کند و نتواند به درستی آب را در بدن حفظ کند. اما این بیماری قابل کنترل و درمان است، در صورتی که به طور مرتب به پزشک برای انجام معاینات و آزمایشات روتین، مراجعه کنید.
مطالب مشابه:
