واسکولیت
واسکولیت
واسکولیت یک بیماری خودایمنی است که باعث التهاب در رگ‌های خونی می‌شود. این تورم، جریان خون را در رگ‌های آسیب‌دیده دشوار می‌کند که می‌تواند باعث آسیب به اندام‌ها و بافت‌ها شود.
واسکولیت چیست؟
واسکولیت بیماری است که باعث التهاب (تورم) در رگ‌های خونی می‌شود.
رگ‌های خونی کانال‌هایی هستند که خون را در سراسر بدن حمل می‌کنند. آنها مداری را تشکیل می‌دهند که از قلب شروع و به قلب ختم می‌شود. ما سه نوع رگ خونی داریم:
شریان‌ها: شریان‌ها خون را از قلب به سایر بدن منتقل می‌کنند.
سیاهرگ‌ها: سیاهرگ‌ها خون را به قلب برمی‌گردانند.
مویرگ‌ها: مویرگ‌ها رگ‌های خونی کوچکی هستند که شریان‌ها و وریدها را به هم متصل می‌کنند.
در صورت ابتلا به واسکولیت، رگ‌های خونی متورم و ضخیم می‌شوند. این امر جریان خون را در آنها دشوارتر می‌کند. با گذشت زمان، التهاب می‌تواند به اندام‌ها آسیب برساند و عوارض جدی مانند آنوریسم ایجاد کند.
بیشتر افراد مبتلا به واسکولیت می‌توانند علائم خود را با دارو کنترل کنند. اما اگر علائم به گونه ای باشد که بر جریان خون به اندام‌ها تأثیر می‌گذارد، واسکولیت می‌تواند کشنده باشد.
تاثیر واسکولیت بر بدن:
واسکولیت می‌تواند بر هر رگ خونی در بدن، از جمله رگ‌هایی که به موارد زیر متصل هستند، تأثیر بگذارد:
- پوست.
- ریه‌ها.
- قلب.
- اعصاب.
- چشم‌ها.
- کلیه‌ها.
- مغز.
- سینوس‌ها.
- معده.
- دست‌ها و پاها.
واسکولیت چه کسانی را تحت تاثیر قرار می دهد؟
افراد بالای 50 سال بیشتر در معرض ابتلا به واسکولیت هستند.
انواع واسکولیت
بیش از 30 نوع واسکولیت وجود دارد. پزشک ممکن است بر اساس اینکه کدام یک از رگ‌های خونی تحت تأثیر قرار گرفته است، نوع خاصی از واسکولیت را تشخیص دهد.
دو دسته اصلی واسکولیت وجود دارد. واسکولیت اولیه، که واسکولیتی بدون علت شناخته شده است، و واسکولیت ثانویه، که به دلیل بیماری دیگری مانند موارد زیر رخ می‌دهد:
عفونت: عفونت ویروس هپاتیت C می‌تواند باعث کرایوگلوبولینمی شود.
اختلال سیستم ایمنی: آرتریت روماتوئید و لوپوس
واکنش آلرژیک: برخی داروها می‌توانند باعث واسکولیت شوند.
برخی سرطان‌ها: لوسمی و لنفوم
برخی از انواع واسکولیت عبارتند از:
- واسکولیت مرتبط با ANCA، از جمله گرانولوماتوز همراه با پلی آنژیت (GPA)، پلی آنژیت میکروسکوپی (MPA) و گرانولوماتوز ائوزینوفیلیک همراه با پلی آنژیت (EGPA).
- پلی آرتریت ندوزا.
- واسکولیت IgA (پورپورای هنوخ-شوئن لاین).
- واسکولیت روماتوئید.
- واسکولیت سیستم عصبی مرکزی.
- آرتریت سلول غول‌آسا.
- آرتریت تاکایاسو.
- بیماری بهجت.
- واسکولیت کهیری.
- بیماری کاوازاکی.
- واسکولیت در کودکان.
علائم واسکولیت
نشانه های واسکولیت بسته به اینکه کدام رگ های خونی تحت تأثیر قرار گرفته‌اند و در صورت وجود، کدام اندام ها آسیب دیده‌اند، متفاوت است.
بیشتر موارد واسکولیت شامل علائم زیر است:
- تب
- خستگی
- کاهش وزن، عدم اشتها
- درد مفاصل
- درد عضلانی
- بی حسی و ضعف
موارد زیر علائم و نشانه های شرایط خاص واسکولیت هستند:
بیماری بهجت
این بیماری ممکن است بسته به ناحیه آسیب دیده علائم زیر را ایجاد کند:
- ضایعات در دهان، اندام تناسلی یا روی پوست
- التهاب در چشم (یوئیت)
- تورم مفاصل
- التهاب در رگ ها و شریان های بزرگ
- درد شکم، اسهال و خونریزی گوارشی
- التهاب سیستم عصبی مرکزی، منجر به سردرد و گیجی
بیماری برگر
بیماری برگر رگ های خونی کوچک و متوسط در بازوها و پاها را تحت تأثیر قرار می دهد. رگ های خونی متورم شده و با لخته های خون، به نام ترومبوز، مسدود می شوند و در نهایت به بافت های پوست آسیب می رسانند یا آنها را از بین می برند. گاهی اوقات، این می‌تواند منجر به عفونت و قانقاریا شود.
علائم اولیه اغلب شامل درد در پاها و دست‌ها در حین ورزش ناشی از جریان خون ناکافی است. فرد همچنین ممکن است موارد زیر را تجربه کند:
- بی‌حسی در اندام‌ها
- سوزن شدن در اندام‌ها
- انگشتان دست و پا، دست‌ها و پاها در سرما سفید می‌شوند
- زخم‌های پوستی
- قانقاریا انگشتان دست و پا
- نواحی آسیب‌دیده ممکن است بسیار دردناک باشند
واسکولیت سیستم عصبی مرکزی
این واسکولیتی است که مغز و نخاع را درگیر می‌کند. علائم و نشانه‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تغییرات ذهنی
- سردرد
- گیجی
- فلج یا ضعف عضلانی
- مشکلات بینایی
- دیسفاژی، کما
- تشنج
- افسردگی
- میلوپاتی، که نوعی اختلال در نخاع است
سندرم چرگ-اشتراوس
این سندرم نادر، التهاب شریان‌ها و رگ‌های کوچک است که با آسم، رینوسینوزیت و افزایش ائوزینوفیل‌ها، نوعی گلبول سفید خون، مرتبط است. علائم و نشانه‌های اولیه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- رینیت آلرژیک
- پولیپ بینی
در مرحله بعدی، فرد معمولاً دچار ائوزینوفیلی می‌شود، وضعیتی که در آن تعداد زیادی ائوزینوفیل، نوعی گلبول سفید خون، وجود دارد.
مرحله سوم واسکولیت است که معمولاً پوست، ریه‌ها، اعصاب، کلیه‌ها و سایر اندام‌ها را درگیر می‌کند. تخریب مکرر اعصاب، به نام مونونوریت مولتیپلکس، وجود دارد که باعث سوزن سوزن شدن شدید، بی‌حسی، تحلیل رفتن عضلات در دست‌ها و پاها و دردهای تیرکشنده می‌شود.
کرایوگلوبولینمی
این بیماری باعث می‌شود خون به طور غیرطبیعی غلیظ شود و التهاب رگ‌های خونی ایجاد شود.
علائم بسته به نوع و اندام‌های درگیر متفاوت است. علائم و نشانه‌ها معمولاً شامل موارد زیر است:
- مشکلات تنفسی
- خستگی
- گلومرولونفریت که کلیه‌ها را درگیر می‌کند
- درد مفاصل
- درد عضلانی
- پورپورا، یا لکه‌ها و جوش‌های بنفش روی پوست، اندام‌ها و غشاهای مخاطی
- سفید شدن انگشتان دست، پا، دست‌ها و پاها در سرما
- زخم شدن پوست
آرتریت سلول غول‌پیکر
این التهاب دیواره‌های شریان‌های متوسط تا بزرگ در افراد بالای ۵۰ سال است. شایع‌ترین علائم عبارتند از:
- سردرد
- درد شانه
- تب
- درد در ناحیه لگن
- درد در فک پس از جویدن
- تاری دید
پورپورای هنوخ-شوئن‌لاین
التهاب رگ‌های خونی کوچک، به نام مویرگ‌ها، در پوست و اغلب در کلیه‌ها، که منجر به بثورات پوستی، به ویژه در باسن و پشت اندام‌های تحتانی می‌شود.
علائم دیگر عبارتند از:
- درد مفاصل، به خصوص در زانوها و مچ پا
- درد معده
- حالت تهوع
- استفراغ
- اسهال
- وجود خون در مدفوع در صورت التهاب رگ‌های روده و کلیه
بیماری کاوازاکی
این یک سندرم نادر است که باعث التهاب در دیواره شریان‌های سراسر بدن، از جمله شریان‌های کرونری که خون را به عضله قلب می‌رسانند، می‌شود.
بیماری کاوازاکی باعث تب بالا، قرمزی چشم‌ها (ورم ملتحمه)، لب‌ها و غشای مخاطی دهان، التهاب لثه (بیماری زخم لثه)، تورم غدد گردن و بثورات قرمز روشن روی دست‌ها و پاها می‌شود. این بیماری کودکان خردسال را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
آرتریت تاکایاسو
این نوع نادری از واسکولیت است که در آن التهاب به آئورت، شریان بزرگی که خون را از قلب به بقیه بدن منتقل می‌کند، آسیب می‌رساند. همچنین به شاخه‌های اصلی آئورت آسیب می‌رساند.
فرد مبتلا به آرتریت تاکایاسو درد بازو یا قفسه سینه، فشار خون بالا و در نهایت سکته مغزی یا نارسایی قلبی را تجربه می‌کند.
گرانولوماتوز وگنر
گرانولوماتوز وگنر باعث التهاب و آسیب به رگ‌های خونی می‌شود و چندین اندام از جمله ریه‌ها، کلیه‌ها و دستگاه تنفسی فوقانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
این یک اختلال تهدیدکننده حیات است که نیاز به سرکوب سیستم ایمنی طولانی مدت دارد. برخی از افراد می‌توانند به دلیل سمیت درمان جان خود را از دست بدهند.
گلومرولونفریت به سرعت پیشرونده
این بیماری یک سندرم کلیوی است که در صورت عدم درمان به سرعت به نارسایی حاد کلیوی (کلیه) تبدیل می‌شود.
علت واسکولیت چیست؟
واسکولیت یک بیماری خودایمنی است. بیماری‌های خودایمنی نتیجه حمله تصادفی سیستم ایمنی به بدن به جای محافظت از آن است. متخصصان مطمئن نیستند چه عواملی باعث می‌شود سیستم ایمنی بدن به رگ‌های خونی حمله کند و باعث واسکولیت شود. اما معتقدند، برخی از بیماری‌هایی که باعث التهاب در بدن می‌شوند، می‌توانند باعث این بیماری شوند. برخی از افراد بدون هیچ علت یا محرکی (به صورت ایدیوپاتیک) به واسکولیت مبتلا می‌شوند.
برخی از محرک‌های واسکولیت عبارتند از:
- عفونت‌ها.
- سایر بیماری‌های خودایمنی.
- به عنوان یک عارضه جانبی برخی داروها.
- برخی از انواع سرطان.
تشخیص و آزمایش‌ها
پزشک با معاینه فیزیکی و آزمایش‌ها، واسکولیت را تشخیص می‌دهد.
تشخیص این بیماری معمولاً بخشی از تشخیص افتراقی برای سایر بیماری‌ها است. این بدان معناست که پزشک احتمالاً قبل از تشخیص واسکولیت، از چند آزمایش برای تعیین علت علائم استفاده می‌کند.
آزمایشات خون
1. ESR (سرعت رسوب گلبول قرمز)
جهت بررسی التهاب فعال در بدن. معمولاً در واسکولیت بالا می‌رود.
2. CRP (پروتئین واکنشی C)
نشانگر دیگر التهاب که معمولاً همراه ESR بررسی می‌شود.
3. CBC (شمارش کامل سلول‌های خونی)
برای بررسی کم‌خونی، لوکوستوز (افزایش گلبول‌های سفید) یا ترومبوسیتوپنی.
4. Creatinine و BUN
برای ارزیابی عملکرد کلیه‌ها (در صورت درگیری کلیوی در واسکولیت مانند گرانولوماتوز وگنر).
5. AST، ALT، ALP، بیلی‌روبین
برای بررسی درگیری کبدی.
6. آزمایش ادرار (Urinalysis)
بررسی وجود خون یا پروتئین در ادرار که می‌تواند نشانه درگیری کلیوی باشد.
آزمایشات ایمنی‌شناسی
7. ANA (آنتی‌بادی ضد هسته‌ای)
مثبت بودن ANA می‌تواند نشانه واسکولیت‌های وابسته به بیماری‌های خودایمنی (مانند لوپوس) باشد.
8. ANCA (آنتی‌بادی سیتوپلاسمی ضد نوتروفیل)
c-ANCA: معمولاً در گرانولوماتوز وگنر مثبت است.
p-ANCA: در واسکولیت‌های میکروسکوپی و سندرم چرگ-استراوس دیده می‌شود.
9. RF (فاکتور روماتوئید)
ممکن است در واسکولیت‌های همراه با آرتریت روماتوئید مثبت شود.
10. Anti-dsDNA و Anti-Smith
در صورت شک به لوپوس اریتماتوز سیستمیک.
11. کمپلمان‌ها (C3 و C4)
ممکن است در واسکولیت‌های وابسته به کمپلمان (مانند کرایوگلوبولینمی) کاهش یابند.
سایر تست‌های تکمیلی
12. الکتروفورز پروتئین‌های سرم
برای بررسی وجود مونوساختارهای غیرطبیعی یا کرایوگلوبولین‌ها.
13. آزمایش HBsAg و HCV Ab
برخی از واسکولیت‌ها (مانند پان‌آرتریت گره‌ای) ممکن است با هپاتیت B یا C مرتبط باشند.
14. بیوپسی بافت
بیوپسی از پوست، کلیه، عصب یا عضله جهت تأیید تشخیص واسکولیت از طریق بررسی پاتولوژیک التهاب رگ‌ها.
15. ایمونوگلوبولین‌ها (IgA، IgG، IgM)
افزایش IgA در واسکولیت IgA (پورپورای هنوخ‌شون‌لاین) مشاهده می‌شود.
درمان
پزشک درمان‌هایی را توصیه می‌کند که علائم را کنترل می‌کند. آنها درمان هایی را تجویز می کنند که از آسیب به رگ‌های خونی و اندام‌ها جلوگیری می‌کند. برخی از داروهایی که پزشک ممکن است تجویز کند عبارتند از:
- کورتیکواستروئیدها.
- داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی یا داروهای بیولوژیک.
- مهارکننده‌های ACE.
جراحی واسکولیت
اگر این بیماری به رگ‌های خونی آسیب برساند، ممکن است به جراحی نیاز باشد.
نتیجه گیری
واسکولیت، التهاب رگ های خونی است. در چنین مواقعی اگر علائمی حتی خفیف احساس کردید، فوراً به پزشک مراجعه کنید. آنها هر گونه اختلال در رگ های خونی شما را بررسی می کنند تا مطمئن شوند این بیماری به سایر اندام ها آسیبی وارد نکرده باشد.
مطالب مشابه:
