کم خونی فقر آهن
کم خونی فقر آهن
کم خونی فقر آهن یک اختلال خونی است که گلبول‌های قرمز را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این شایع‌ترین شکل کم خونی است. این اتفاق زمانی می‌افتد که بدن آهن کافی برای ساخت هموگلوبین ندارد. در نتیجه، کمبود آهن ممکن است باعث احساس تنگی نفس یا خستگی شود. این علائم در طول زمان ایجاد می‌شوند. هنگامی که کمبود آهن مشخص می‌شود، ممکن است مکمل‌های آهن برای بیمار تجویز شود. در این صورت پزشکان آزمایشاتی را برای تعیین علت ابتلا به کمبود آهن درخواست می‌کنند.
تاثیرات کم خونی ناشی از فقر آهن بر بدن
علائم این بیماری در طول زمان رخ می‌دهد و حتی شاید علائمی احساس نشود. با این حال، اگر کم خونی ناشی از فقر آهن درمان نشود، می‌تواند باعث احساس خستگی و ضعف شود. همچنین ممکن است فرد متوجه پوست رنگ پریده و سردی دست و پا شود. این بیماری می‌تواند گاهی باعث سرگیجه یا سبکی سر، درد قفسه سینه، تپش قلب شود. کمبود آهن می‌تواند باعث شود که فرد هوس غیرعادی برای مواد غیر خوراکی مانند یخ، خاک یا کاغذ داشته باشد.
کم خونی فقر آهن چگونه ایجاد می‌شود؟
به طور معمول، بدن از غذایی که مصرف می‌کنید آهن دریافت می‌کند، بنابراین برای تولید هموگلوبین مشکلی ایجاد نمی‌شود. این بیماری زمانی ایجاد می‌شود که بدن از ذخایر آهن سریعتر از ذخیره مجدد، استفاده می‌کند، یا زمانی که جریان آهن به سیستم شما کند شده باشد. این اتفاق در سه مرحله رخ می‌دهد:
1) اتمام ذخایر آهن: در این مرحله، ذخایر آهن برای ساخت هموگلوبین جدید و گلبول‌های قرمز خون در حال کاهش است، اما هنوز روی گلبول‌های قرمز تأثیری نداشته است.
2) کمبود ذخایر آهن: در این مرحله، روند طبیعی ساخت گلبول‌های قرمز تغییر می‌کند و فرد دچار عاملی به نام اریتروپوئزیس کمبود آهن می‌شود، که گاهی اوقات به آن کمبود آهن نهفته می‌گویند. اریتروپویزیس یک اصطلاح پزشکی برای فرآیند تولید گلبول‌های قرمز جدید است. در این مرحله، مغز استخوان، گلبول‌های قرمز خون را بدون هموگلوبین کافی تولید می‌کند.
3) کم خونی فقر آهن: به این دلیل است که آهن کافی جهت تولید هموگلوبین برای گلبول‌های قرمز وجود ندارد. در این مرحله غلظت هموگلوبین به زیر محدوده طبیعی می‌رسد. این زمانی است که ممکن است فرد متوجه علائم کم خونی فقر آهن شود.
چه کسانی کاندیدای کم خونی فقر آهن هستند؟
تقریباً هر کسی ممکن است به این بیماری مبتلا شود. اما، زنانی که دوره‌های قاعدگی دارند یا باردار یا شیرده هستند، نسبت به زنانی که یائسه شدند یا مردان، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند. در اینجا گروه‌های دیگری از افرادی که در معرض خطر ابتلا به کم خونی فقر آهن هستند، عبارتند از:
برخی از نوزادان بین 6 ماه تا 12 ماه: نوزادان با آهنی که از مادر دریافت می‌کنند، به دنیا می‌آیند. این ذخایر آهن، بعد از چهار تا شش ماه تمام می‌شود. نوزادانی که فقط از شیر مادر تغذیه می‌کنند یا شیر خشک می‌نوشند ممکن است آهن کافی دریافت نکنند.
کودکان بین 1 تا 2 سال: بسیاری از اوقات، کودکان خردسالی که مقدار زیادی شیر گاو می‌نوشند ممکن است آهن کافی دریافت نکنند.
نوجوانان: جهش رشد ممکن است ذخایر آهن را سریعتر مصرف کند و باعث کمبود آهن شود.
بزرگسالان بالای 65 سال: افراد مسن به دلیل مصرف کم غذا، ممکن است به اندازه نیاز آهن دریافت نکنند.
افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن خاص، اختلالات مغز استخوان یا اختلالات خود ایمنی.
علائم و علل کم خونی فقر آهن
از دست دادن خون شایع‌ترین دلیلی است که افراد دچار فقر آهن می‌شوند. برخی از دلایل رایج عبارتند از:
- خونریزی در دستگاه گوارش (GI): ممکن است باعث ایجاد مدفوع تیره و یا مدفوع با خون قرمز روشن و چسبنده شود. زخم‌ها، پولیپ‌ها و سرطان روده بزرگ، بیماری‌های شایع پزشکی هستند که باعث خونریزی دستگاه گوارش می‌شوند. برخی از افراد پس از مصرف طولانی مدت منظم آسپرین یا داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و ناپروکسن دچار خونریزی دستگاه گوارش می‌شوند.
- خونریزی در دستگاه ادراری
- از دست دادن خون در اثر جراحت یا جراحی
- قاعدگی‌های سنگین
- اهدای خون مکرر
- آزمایش خون مکرر: این امر به ویژه برای نوزادان و کودکان کوچک که آزمایش‌های خون زیادی انجام می‌دهند صدق می‌کند.
چه عواملی باعث کاهش جذب آهن می‌شود؟
دلایل مختلفی وجود دارد که بدن ممکن است آهن کافی را جذب نکند، از جمله:
- بیماری رود‌ه‌ای یا گوارشی مانند بیماری سلیاک، گاستریت خودایمنی، یا بیماری التهابی روده مانند کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون
- عفونت هلیکوباکتر پیلوری در معده
- شرایط ژنتیکی
- جراحی دستگاه گوارش، از جمله جراحی کاهش وزن، که مانع از جذب آهن کافی در بدن می‌شود. به عنوان مثال، افرادی که جراحی بای پس معده داشتند ممکن است دچار کم خونی فقر آهن شوند.
علائم کمبود آهن
نشانه‌های این بیماری در طول زمان ایجاد می‌شود و ممکن است در ابتدا خفیف باشد، اما در صورت عدم درمان می‌تواند در طول زمان بدتر شود. علائم شایع کمبود آهن عبارتند از:
- خستگی.
- لرز
- تنگی نفس
- ضعف
- درد قفسه سینه
- مشکل در تمرکز
- سرگیجه
- کبودی
- پیکا (شرایطی که در آن افراد هوس مواد غیر غذایی مانند یخ، گچ، رنگ، خاک رس یا نشاسته دارند)
- سردرد
- سندرم پای بیقرار
علائم رایج کم خونی فقر آهن
برخی از علائم رایجی که ممکن است فرد به این بیماری مبتلا باشد عبارتند از:
- ناخن‌های شکننده
- ترک در گوشه‌های دهان
- پوست رنگ پریده
- درد در قسمت زبان
- دست‌های سرد
تشخیص
این بیماری با آزمایش خون مشخص می‌شود. اقداماتی که پزشک ممکن است برای تشخیص کم خونی فقر آهن انجام دهد عبارتند از:
- آنها ممکن است گلبول‌های قرمز را زیر میکروسکوپ بررسی کنند. در صورت داشتن این بیماری، گلبول‌های قرمز خون به جای قرمز روشن، کم رنگ و کوچکتر از حد معمول می‌شوند.
- سطح آهن خون را اندازه گیری می‌کنند.
- میزان ترانسفرین خون را اندازه گیری می‌کنند، ترانسفرین پروتئینی است که آهن را منتقل می‌کند.
- میزان فریتین را در خون اندازه گیری می‌کنند، فریتین پروتئینی است که آهن را ذخیره می‌کند.
درمان کم خونی فقر آهن
کمبود آهن را می‌توان با مکمل‌های آهن، معمولاً به صورت قرص و گاهی با تزریق وریدی درمان کرد. پزشک سعی می‌کند علت کمبود آهن را شناسایی کند. اغلب اوقات، افراد به دلیل از دست دادن خون یا عدم جذب آهن در رژیم غذایی خود، دچار کمبود آهن هستند. پزشکان با تشخیص و درمان مناسب، این بیماری را درمان می‌کنند.
مکمل آهن برای کم خونی
پزشک ممکن است مکمل‌های آهن را برای بازگرداندن آهن از دست رفته در اثر خونریزی بیش از حد یا در صورت دریافت نکردن آهن کافی از غذا، تجویز کند. بنابراین، ممکن است مکمل‌های آهن داخل وریدی (IV) تجویز کنند.
عوارض جانبی مکمل آهن چیست؟
گاهی اوقات، مکمل‌های آهن می‌توانند باعث یبوست شوند یا مدفوع شما را تیره یا سیاه نشان دهند.
پیشگیری
اکثر افراد به دلیل از دست دادن خون یا عدم جذب آن از رژیم غذایی خود دچار کم خونی فقر آهن می‌شوند.
با مصرف یک رژیم غذایی غنی از آهن می‌توان خطر ابتلا به این بیماری را کاهش داد. در اینجا چند گروه غذایی غنی از آهن وجود دارد که باید در نظر بگیرید:
- حبوبات: نخود، لوبیا، عدس، سویا
- نان و غلات: نان سبوس دار، نان سفید غنی شده، نان چاودار، غلات سبوس دار و غلات با گندم.
- سبزیجات: اسفناج، کلم بروکلی، لوبیا سبز، سبزی با برگ تیره، سیب زمینی، کلم، کلم بروکسل و گوجه فرنگی.
- پروتئین: گوشت گاو، مرغ، تخم مرغ، جگر و ماهی
- میوه: انجیر، خرما و کشمش.
رژیم غذایی برای افراد وگان جهت کمبود آهن
افرادی که رژیم رژیم گیاه‌خواری دارند، باید از نانها و غلات غنی شده با آهن استفاده کنند. چندین گزینه غیر گوشتی برای افزایش دریافت آهن وجود دارد، مانند لوبیا، عدس، سویا، میوههای خشک و سبزیهای با برگهای تیره.
نتیجه گیری
علائم کم خونی فقر آهن با گذشت زمان ایجاد می‌شود. در صورت عدم درمان، کم خونی فقر آهن می‌تواند باعث مشکلات پزشکی جدی شود. خوشبختانه اکثر افرادی که کم خونی فقر آهن دارند پس از مصرف مکمل‌های آهن احساس بهتری دارند.
مطالب مشابه:
آزمایش Aldosterone
آزمایش دی دایمر D-dimer
سردرد مداوم روزانه
بیماری‌های گوارشی
منبع: my.clevelandclinic
