سنگ کلیه چیست؟
سنگ کلیه چیست؟
سنگهای کلیه، تودهها یا کریستالهای جامدی هستند که از موادی (مانند مواد معدنی، اسیدها و نمکها) در کلیهها تشکیل میشوند. آنها میتوانند به کوچکی یک دانه شن یا – به ندرت – بزرگتر از یک توپ گلف باشند. سنگ کلیه را سنگ کلیه یا نفرولیتیازیس نیز مینامند.
بسته به اندازه سنگ کلیه، ممکن است حتی متوجه نشوید که سنگ کلیه دارید. سنگهای کوچکتر میتوانند در ادرار بدون هیچ علامتی از مجرای ادرار دفع شوند. سنگهای بزرگ کلیه میتوانند در حالب (لوله ای که ادرار را از کلیه به سمت مثانه تخلیه میکند) گیر کند. این مشکل میتواند باعث شود جلوگیری از ادرار و همچنین خونریزی شود و توانایی کلیه برای فیلتر کردن مواد زائد از بدن را محدود کند.
ممکن است تا سه هفته طول بکشد تا سنگ کلیه خود به خود دفع شود. حتی برخی از سنگهای کوچک میتوانند باعث ایجاد درد شدید در هنگام عبور از دستگاه ادراری و خارج شدن از بدن شوند. ممکن است به پزشکی نیاز باشد تا سنگی را که به خودی خود نمیتواند دفع شود، جدا کرده و خارج کند.
سنگ کلیه چقدر شایع است؟
از هر 10 نفر یک نفر در طول زندگی خود دچار سنگ کلیه میشود. این عارضه بیشتر در مردان در سنین 30 تا 40 سال شایعتر است.
علائم و علل سنگ کلیه چیست؟
شایعترین علامت، درد در ناحیه کمر، شکم یا پهلو است. ممکن است احساس کنید که از کشاله ران به سمت پهلوی شما کشیده شده است و میتواند درد، مبهم یا تیز و شدید باشد.
سایر علائم سنگ کلیه عبارتند از:
- حالت تهوع و استفراغ
- ادرار خونی
- درد هنگام ادرار کردن
- ناتوانی در ادرار کردن
- احساس میل به ادرار کردن زیاد
- تب یا لرز
- ادرار بدبو
سنگهای کلیه کوچکتر ممکن است باعث درد یا علائم دیگر نشوند.
چه عواملی باعث ایجاد سنگ کلیه میشود؟
ادرار حاوی مواد معدنی، اسیدها و سایر مواد مانند کلسیم، سدیم، اگزالات و اسید اوریک است. هنگامی که ذرات بسیار زیادی از این مواد در ادرار وجود داشته باشد و مایع کم باشد، میتوانند شروع به چسبیدن به هم کنند و کریستال یا سنگ تشکیل دهند. سنگ کلیه میتواند در طی ماه ها یا سال ها تشکیل شود.
انواع سنگ کلیه چیست؟
سنگها به دلیل نوع کریستالهایی که از آنها ساخته شدند نامگذاری میشوند:
سنگهای کلسیم اگزالات و کلسیم فسفات: سنگهای کلسیمی ممکن است زمانی ایجاد شوند که شما غذاهای پر اگزالات یا کم کلسیم بخورید و مایعات کافی ننوشید. این نوع سنگها شایعترین نوع سنگ کلیه هستند.
سنگهای اسید اوریک: مصرف پروتئینهای حیوانی (گوشت گاو، مرغ، خوک، تخم مرغ و ماهی) میتواند باعث تشکیل سنگهای اسید اوریک شود.
سنگهای استروویت: عفونتهای باکتریایی میتوانند باعث ایجاد سنگهای استروویت شوند. عفونتهای مکرر میتواند منجر به سنگهای کثیف شود، یک سنگ کلیه بسیار بزرگ که معمولاً باید با جراحی برداشته شود.
سنگ سیستین: یک بیماری ارثی به نام سیستینوری باعث ایجاد سنگهای سیستین میشود. سیستین مادهای است که از دو اسید آمینه سیستئین به هم متصل شدند.
عوامل خطر سنگ کلیه چیست؟
- عدم نوشیدن کافی مایعات
- مصرف گوشت و سایر غذاهای غنی از پروتئین
- مصرف غذاهای سرشار از سدیم یا قند (ساکارز و فروکتوز)
- سابقه خانوادگی سنگ کلیه
- مصرف مکملهای ویتامین C
- انسداد در مجرای ادراری خود
- داشتن جراحی معده یا روده، از جمله جراحی بای پس معده
- مصرف داروهای خاص شامل برخی از دیورتیکها، آنتی اسیدهای مبتنی بر کلسیم، برخی از داروهای ضد تشنج و…
- داشتن شرایط پزشکی خاص
- داشتن شرایط پزشکی که خطر سنگ کلیه را افزایش میدهد.
برخی از شرایط سلامتی میتواند شما را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سنگ کلیه قرار دهد. این موارد عبارتند از:
- فیبروز سیستیک
- سیستینوری
- دیابت
- نقرس
- فشار خون بالا
- سطوح بالای کلسیم در ادرار (هیپرکلسیوری)
- بیماری التهابی روده (IBD)
- کیست کلیه
- چاقی
- پوکی استخوان
- بیماری پاراتیروئید
- هیپراکسالوری اولیه
- همی پلژی یا پاراپلژی (انواع فلج)
سنگ کلیه چه عوارضی دارد؟
این عارضه میتواند فرد را در معرض خطرات زیر قرار دهد:
- انسدادی که ادرار را به کلیه بازمیگرداند و باعث تورم آن میشود (هیدرونفروز)
- عفونت کلیه (پیلونفریت)
- آسیب حاد کلیه (نوعی نارسایی کلیه که قابل برگشت است)
- عفونتهای مکرر دستگاه ادراری (UTIs)
- بیماری مزمن کلیه (CKD)
تشخیص و آزمایشات
پزشکان از آزمایشهای تصویربرداری، خون و ادرار برای تشخیص سنگ کلیه استفاده میکنند. اگر پزشک بر اساس علائم و معاینه فیزیکی مشکوک به سنگ کلیه باشد، ممکن است به یک یا چند مورد از این آزمایشها نیاز داشته باشید:
آزمایش ادرار: پزشک میتواند ادرار را از نظر خون، کریستالهای سنگ ساز و علائم عفونت آزمایش کند.
آزمایشات خون: پزشک میتواند از آزمایش خون برای بررسی عملکرد کلیه، تشخیص عفونت و بررسی سطوح بالای کلسیم یا سایر شرایطی که میتواند منجر به تشکیل سنگ شود، استفاده کند.
آزمایشات تصویربرداری
آزمایشات تکمیلی که برای تشخیص سنگ کلیه انجام میشوند:
- آزمایش شمارش کامل سلولهای خون CBC
- آزمایش اوریک اسید
- تست کلسیم
- آزمایش کراتینین
- آزمایش الکترولیتهای بدن
درمان
در صورت وجود سنگ کوچک در کلیه خود، پزشک ممکن است تا زمان دفع آن از طریق ادرار، فرد را تحت نظر داشته باشد. آنها ممکن است داروهایی را تجویز کنند که دفع سنگ را راحت تر میکنند.
سنگهای بزرگتر بسته به اندازه، محل، ایجاد عفونت یا علائم و سایر عوامل نیاز به درمان دارند. اگر سنگ بزرگ دارید، یا اگر سنگی در عرض چند هفته به خودی خود دفع نمیشود، پزشک روشهایی را برای شکستن یا برداشتن آن توصیه میکند.
روشهای دفع سنگ کلیه چیست؟
اگر سنگ کلیه دارید که به خودی خود نمیتواند دفع شود یا مجاری ادراری شما را مسدود میکند، پزشک روشی را برای شکستن و/یا برداشتن سنگ توصیه میکند. نوع روشی که آنها توصیه میکنند به عوامل زیادی از جمله اندازه و محل سنگ بستگی دارد. روشهای درمان سنگ کلیه عبارتند از:
سنگ شکنی: پزشک از امواج شوک برای شکستن سنگها از خارج بدن استفاده میکند. تکهها میتوانند از طریق دستگاه ادراری حرکت کنند و به راحتی از بدن شما خارج شوند.
اورتروسکوپی: پزشک یک اسکوپ را از طریق مجرای ادرار و مثانه و به حالب وارد میکند. ابزارهایی که پزشک از داخل محدوده عبور میدهد، میتواند سنگ را شکسته و از بین ببرد. تکههای کوچکتر میتوانند از طریق دستگاه ادراری حرکت کنند و به راحتی از بدن خارج شوند.
نفرولیتوتومی از راه پوست: هنگامی که نمیتوان سنگ کلیه را با روشهای دیگر درمان کرد، پزشک ممکن است نفرولیتوتومی از راه پوست را توصیه کند. در طی نفرولیتوتومی از راه پوست، پزشک لولهای را مستقیماً از طریق یک برش کوچک در پشت وارد کلیه میکند. یک کاوشگر اولتراسوند از هم جدا میشود و سنگها را خارج میکند.
جراحی لاپاراسکوپی: در طی جراحی لاپاراسکوپی، پزشک یک برش کوچک برای برداشتن سنگ ایجاد میکند. در برخی موارد نادر، ممکن است پزشک به جای لاپاراسکوپی، نیاز به جراحی باز (با برش بزرگتر) داشته باشد.
آیا سنگ کلیه به خودی خود از بین میرود؟
بله، حدود 80 درصد از سنگهای کلیه میتوانند خود به خود دفع شوند. مدت زمان دفع سنگ کلیه به اندازه و محل آن بستگی دارد. سنگی که کوچکتر از 4 میلی متر باشد، ممکن است در عرض یک تا دو هفته دفع شود. یک سنگ بزرگتر ممکن است حدود دو تا سه هفته طول بکشد تا به طور کامل از بین برود. هنگامی که سنگ به مثانه میرسد، معمولاً در عرض چند روز دفع میشود.
پیشگیری
چیزهایی که میخورید و مینوشید میتواند بر خطر ابتلا به سنگ کلیه تأثیر بگذارد. با پزشک یا متخصص تغذیه در مورد راههایی که میتوانید خطر ابتلا به این عارضه را کاهش دهید، صحبت کنید. آنها ممکن است توصیه کنند:
- آب فراوان بنوشید.
- پروتئینهای حیوانی را محدود کنید.
- غذاهای سرشار از قند و سدیم را محدود کنید.
- غذاهای سرشار از اگزالات را محدود کنید، اگر سنگهای اگزالات کلسیم دارید، ممکن است پزشک به شما توصیه کند از غذاهایی مانند اسفناج، ریواس، سبوس گندم، آجیل درختی و بادام زمینی خودداری کنید.
- وزن سالم خود را حفظ کنید.
- مصرف غذاهایی که منابع کلسیم هستند. غذاهای سرشار از کلسیم میتوانند به پیشگیری از سنگ کلیه کمک کنند. این موضوع در مورد مکملهای کلسیم یا آنتی اسیدهای حاوی کلسیم صدق نمیکند، زیرا میتواند خطر ابتلا به سنگ را افزایش دهد.
- داروهای تجویزی: اگر تغییر در غذاهایی که میخورید کمکی نکرد، پزشک ممکن است داروهایی را تجویز کند که به جلوگیری از سنگ کلیه کمک میکند. نوع دارو بستگی به نوع سنگ دارد.
نتیجه گیری
سنگ کلیه در بهترین حالت ممکن است خسته کننده و در بدترین حالت دردناک باشد. برای جلوگیری از بدتر شدن وضعیت خود، باید در اسرع وقت توسط یک پزشک معاینه شوید. درد ممکن است شدید شود و ممکن است جراحی لازم باشد. به یاد داشته باشید: نسخههای تجویزی خود را نادیده نگیرید، مقدار زیادی آب بنوشید و از دستورالعملهای غذایی پیروی کنید.
مطالب مشابه:
بیماری کرون
بیماری گاستروانتریت
فشار خون بالا
بیماری التهابی روده (IBD)
منبع: my.clevelandclinic