بیماری گاستروانتریت
بیماری گاستروانتریت
بیماری گاستروانتریت به معنای التهاب در معده و روده است که باعث ایجاد بریخ علائم از جمله: درد و تورم، تهوع، استفراغ و اسهال میشود. این بیماری اغلب زمانی رخ میدهد که فرد دچار عفونت در دستگاه گوارش شده باشد. باکتریها و ویروسها میتوانند باعث مسمومیت غذایی و عفونت آنفولانزای معده شوند. همچنین مواد شیمیایی نیز میتوانند باعث بیماری گاستروانتریت شود.
انواع بیماری گاستروانتریت
گاستروانتریت عفونی، شایعترین نوع این بیماری است. به این دلیل ک عفونت در دستگاه گوارش (معده و یا روده) ایجاد میشود. بنابراین، ویروسها، باکتریها، قارچها و انگلها ممکن است باعث عفونت در دستگاه گوارش شوند.
گاستروانتریت شیمیایی، در صورت مصرف مواد شیمیایی سمی که میتواند منابع غذایی وآب را آلوده کند، ممکن است رخ دهد. این بیماری همچنین میتواند از طریق مصرف دوزهای سنگین الکل یا مواد مخدر، از جمله داروها نیز ایجاد شود.
علائم بیماری گاستروانتریت
نشانههای مربوط به روده شامل اسهال و گرفتگی عضلات، همراه با علائم مربوط به معده شامل تهوع و استفراغ از علائم گاستروانتریت است.
علائم این بیماری ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- اسهال
- حالت تهوع و استفراغ.
- بی اشتهایی.
- درد و گرفتگی شکم.
- تب.
- لرز
- خستگی.
- بدن درد.
اولین علائم گاستروانتریت چیست؟
علائم این بیماری اغلب به طور ناگهانی ظاهر میشوند. ممکن است در مدت کوتاهی بارها اسهال، معده درد یا گرفتگی عضلات، حالت تهوع و/یا استفراغ داشته باشید. پس از گذشت چند روز، ممکن است علائم سیستمیک مانند تب، لرز و بدن درد را تجربه کنید.
گاستروانتریت حاد چیست؟
بیماریها عفونی یا مواد شیمیایی سمی میتوانند باعث گاستروانتریت حاد شوند.
بیماریهای عفونی ناشی از عفونت دستگاه گوارش است، مانند موارد زیر:
1) عفونت ویروسی
2) عفونت باکتریایی
3) عفونت انگلی
4) عفونت قارچی
گاستروانتریت ویروسی
عفونتهای ویروسی باعث گاستروانتریت ویروسی میشوند که به طور کلی شایعترین نوع این بیماری است. ویروسها عامل 60 درصد موارد گاستروانتریت هستند. نوروویروس به تنهایی 50 درصد از کل موارد گاستروانتریت ویروسی را تشکیل میدهد.
گاستروانتریت ویروسی گاهی اوقات به نام مستعار (آنفولانزای معده) شناخته میشود. ویروسهای آنفولانزا باعث گاستروانتریت ویروسی نمیشوند. اما ویروسهایی که میتوانند باعث آنفولانزای معده شوند عبارتند از:
- نوروویروس
- روتاویروس
- آستروویروس
- کالیسی ویروس
- ساپوویروس
گاستروانتریت باکتریایی
عفونتهای باکتریایی باعث این بیماری میشوند.
عفونتهای باکتریایی رایج گوارشی عبارتند از:
- کمپیلوباکتر.
- کلستریدیوم دیفیسل (C. diff).
- اشرشیاکلی (E. coli).
- سالمونلا.
- شیگلا.
- استافیلوکوک (Staph).
گاستروانتریت انگلی
عفونتهای انگلی باعث ایجاد این بیماری میشود.
عفونتهای انگلی رایج عبارتند از:
- ژیاردیازیس
- کریپتوسپوریدیوز.
- سیکلوسپوریازیس
- آمیبیاز (اسهال خونی آمیبی).
گاستروانتریت قارچی
عفونتهای قارچی میتوانند باعث این بیماری شوند. شایعترین عفونتهای قارچی عبارتند از:
- کاندیدیازیس
- آسپرژیلوزیس
گاستروانتریت شیمیایی
مواد شیمیایی میتوانند به پوشش معده و روده آسیب وارد کنند و ملتهب شوند. برخی از مواد شیمیایی این کار را حتی در مقادیر کم انجام میدهند. برخی دیگر، مانند الکل و برخی داروها، در دوزهای سنگینتر میتوانند باعث ایجاد گاستروانتریت شوند.
علل گاستروانتریت شیمیایی عبارتند از:
- مسمومیت با فلزات سنگین
- سموم گیاهی، مانند قارچهای سمی.
- کوکائین
- داروهای شیمی درمانی
- مصرف بیش از حد الکل
- استفاده بیش از حد از NSAIDها
- مصرف بیش از حد کلشیسین
- مصرف بیش از حد دیگوکسین
آیا گاستروانتریت مسری است؟
گاستروانتریت عفونی مسری است. هنگامی که دستگاه گوارش عفونت داشته باشد، باعث میشود مدفوع آلوده شود. عفونتها میتوانند از طریق مدفوع به هر کسی که با آن در تماس است، سرایت کند.
گاهی اوقات مدفوع میتواند روی سطوح حمام، نواحی تعویض پوشک و دستهای افراد در صورت عدم شستشوی خوب باقی بماند. این آثار میتواند به دیگرانی که آنها را لمس میکنند، یا به غذا و آب منتقل شود.
گاستروانتریت شیمیایی مسری نیست. اما میتواند بسیاری از افراد را در یک مکان و در یک زمان تحت تاثیر قرار دهد. اگر از غذا، آب یا محیط خود مسمومیت سمی گرفتید، دیگرانی که آنها را به اشتراک میگذارند نیز ممکن است به این بیماری مبتلا شوند.
عوامل خطر
تقریباً همه افراد به این بیماری مبتلا میشوند. اما احتمال ابتلا در افراد زیر بیشتر است:
- سن بزرگتر از 65 سال یا کمتر از 6 سال
- زندگی یا کار در مهدکودک یا خانه سالمندان
- مصرف ماهی یا گوشت خام
- سفر به خارج از کشور، به ویژه در مناطق کمتر توسعه یافته.
- داشتن یک بیماری مزمن، که سیستم ایمنی بدن را ضعیف میکند.
- استفاده مکرر از برخی داروها یا الکل
عوارض احتمالی گاستروانتریت حاد چیست؟
اغلب اوقات، این بیماری کوتاه مدت است و به خودی خود بهبود مییابد. در این صورت، عارضه اولیهای که باید به آن توجه کرد، کم آبی بدن است. این خطر بیشتر در کودکان و سالمندان است.
در صورت اسهال یا استفراغ مکرر، مایعات و الکترولیتهای زیادی از دست میرود. در صورتی که در جبران آنها کم کاری شود، ممکن است فرد دچار کم آبی و عدم تعادل الکترولیت شود.
اگر این بیماری طولانی مدت باشد، ممکن است به معده و روده آسیب برساند. به عنوان مثال، ممکن است زخمهایی در اندامها ایجاد کند که خونریزی میکنند.
برخی از علل خاص این بیماری میتوانند عوارض جانبی خاص خود را داشته باشند. اینها جدا از اثرات خود گاستروانتریت هستند. برخی از عفونتها یا سموم میتوانند آسیبهای ماندگارتری به بدن وارد کنند.
افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند و افرادی که دسترسی کمتری به آب تمیز، تغذیه، بهداشت و مراقبتهای بهداشتی دارند، بیشتر در برابر گاستروانتریت آسیب پذیر هستند. آنها ممکن است بیشتر و برای مدت طولانیتری به آن مبتلا شوند.
کودکان در کشورهای کمتر توسعه یافته و مراکز سالمندان، بیشتر در معرض خطر عوارض جدی ناشی از گاستروانتریت هستند. این به این دلیل است که وضعیت سلامتی یعنی سیستم ایمنی آنها ضعیفتر است.
تشخیص و آزمایشات
پزشکان معمولاً میتوانند این بیماری را با علائم بیمار تشخیص دهند. همچنین آزمایش مدفوع یا آزمایش خون میتواند به اثبات گاستروانتریت و رد سایر بیماریها کمک کند. همچنین آزمایش ادرار میتواند جهت وجود التهاب در سیستم گوارش، انجام شود.
درمان
در بیشتر موارد، این بیماری خود به خود بهبود مییابد. بهترین راه برای کمک به بهبودی بدن، استراحت و مایعات زیاد است. همچنین میتوان برای چند روز از غذاهای ملایم با هضم راحت استفاده کرد.
درمان دارویی
گاهی اوقات، درمان دارویی برای بیماری گاستروانتریت نیاز است. این نوع درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
مایعات IV برای جلوگیری یا اصلاح کم آبی و عدم تعادل الکترولیت.
تغذیه تزریقی برای دادن انرژی به بدن بدون استفاده از سیستم گوارشی تحت استرس.
داروهایی برای درمان علائمی مانند حالت تهوع و اسهال در موارد خاص.
اما برخی از علل گاستروانتریت حاد ممکن است برای رفع، نیاز به دارو داشته باشند. به عنوان مثال، ممکن است برای درمان نوع خاصی از عفونت باکتریایی یا انگلی، نیاز به یک آنتی بیوتیک یا داروی ضد انگلی خاص باشد.
پیشگیری
تمامی موارد گاستروانتریت قابل پیشگیری نیستند. اما اقدامات زیادی میتوان انجام داد تا از خطرات آن جلوگیری نمود و از شیوع عفونتهای رایج گوارشی پیشگیری کرد. به عنوان مثال:
شستشوی دست: شستشوی مرتب دستها یکی از مهمترین و سادهترین راهها برای محافظت از خود و دیگران در برابر عفونت است. شستشوی دستها به مدت حداقل 20 ثانیه، میکروبها و سمومی را که ممکن است به دهان یا افراد دیگر منتقل شود، پاک میکند.
تمیز بودن محیط: نظافت درست به ویژه در مکانهای اجتماعی مانند مدارس، مهدکودکها، خانههای سالمندان و بیمارستانها که بسیاری از مردم هر روز از امکانات مشابه استفاده میکنند، اهمیت دارد. تمیز کردن با مواد ضد عفونی کننده میتواند به حذف میکروبهایی که ممکن است روی سطوح معمولی باقی ماندند کمک کند.
حمل و نقل ایمن مواد غذایی: غذا میتواند در هر مرحله از تولید، از برداشت و ذخیره سازی گرفته تا پخت و پز و آماده سازی، آلوده شود. این نکته مهم است که قبل و بعد از لمس غذا دستها شسته شوند. طبق دستورالعملهای ایمنی غذا را در یخچال بگذارید، فریز کنید، بپزید و سرو کنید.
سفرهای ایمن: به خصوص در سفر به خارج از کشور مسمومیت غذایی آسان است. ممکن است در آنجا در معرض میکروارگانیسمهایی قرار بگیرید که در خانه آنها را نخواهید دید. هنگام سفر، بهتر است از غذاهای پخته، میوههای پوست کنده یا بسته بندی شده و بطری آب استفاده کنید.
رژیم غذایی در صورت داشتن بیماری گاستروانتریت
ممکن است با گاستروانتریت اشتهای زیادی نداشته باشید و این طبیعی است. معده و رودههای تحریک شده شما به هر حال قادر به هضم یا جذب بسیاری از غذاهایی که معمولاً مصرف میکنید، نخواهند بود.
مصرف یک رژیم غذایی بسیار محدود به مدت چند روز تا زمانی که التهاب کاهش یابد اشکالی ندارد. فقط روی غذاهای ملایمی تمرکز کنید که هضم آسانی دارند و از غذاهایی که ممکن است علائم گوارشی را بدتر کنند اجتناب کنید.
مواد غذایی که میتوانید هنگام این بیماری مصرف کنید:
- کراکر
- سوپ
- موز
- نان تست
- برنج یا فرنی
- سس سیب
- هندوانه
- بستنی
- تراشههای یخ
- نوشیدنیهای ورزشی یا فرمولهای آبرسانی
غذاها و نوشیدنیهایی که باید از آنها اجتناب کنید:
- نوشیدنیهای کافئین دار
- شیرین کنندههای مصنوعی
- محصولات لبنی
- الکل
- گوشت قرمز
- غذاهای تند
- دانهها و آجیل
- غذاهای غنی یا چرب
- شیرینی
زمان مراجعه به پزشک
در صورت مشاهده علائم غیرعادی یا قرمز مانند، به پزشک مراجعه کنید:
- علائم کم آبی بدن
- علائم بیش از پنج روز طول میکشد
- تب بیش از سه روز طول میکشد یا (40 درجه سانتیگراد) است.
- درد شدید شکم یا شکم سفت و متسع
- ضربان قلب غیر طبیعی یا تنفس سریع
- خون در مدفوع
- استفراغ سبز
- تغییر وضعیت ذهنی
مطالب مشابه:
سل چیست؟
سرطان مری
سیروز کبدی
سرطان معده
منابع: my.clevelandclinic
