سرطان خون (لوسمی)
سرطان خون (لوسمی)
سرطان خون (لوسمی) زمانی شروع می‌شود که DNA یک سلول واحد در مغز استخوان تغییر می‌کند و نمی‌تواند به طور طبیعی رشد و عملکرد داشته باشد. سلول‌های لوسمی اغلب مانند گلبول‌های سفید غیرطبیعی رفتار می‌کنند. درمان لوسمی به نوع آن، سن و سلامت کلی بیمار و اینکه آیا لوسمی به سایر اندام‌ها یا بافت‌ها گسترش یافته است یا خیر، بستگی دارد.
لوسمی چیست؟
لوسمی نوعی سرطان خون است که با رشد سریع سلول‌های خونی غیرطبیعی مشخص می‌شود. این رشد کنترل نشده در مغز استخوان، جایی که بیشتر خون بدن ساخته می‌شود، رخ می‌دهد. سلول‌های لوسمی معمولاً گلبول‌های سفید خون نابالغ (در حال رشد) هستند. اصطلاح لوسمی از کلمات یونانی به معنای “سفید” (leukos) و “خون” (haima) گرفته شده است.
برخلاف سایر سرطان‌ها، لوسمی معمولاً توده‌ای (تومور) ایجاد نمی‌کند که در آزمایش‌های تصویربرداری مانند اشعه ایکس یا سی‌تی‌اسکن نشان داده شود.
انواع مختلفی از لوسمی وجود دارد. برخی در کودکان شایع‌تر هستند، در حالی که برخی دیگر در بزرگسالان شایع‌تر هستند. درمان به نوع لوسمی و سایر عوامل بستگی دارد.
سرطان خون (لوسمی) چگونه ایجاد می‌شود؟
لوسمی در مغز استخوان، بافت نرم اسفنجی در حفره داخلی استخوان‌ها، جایی که سلول‌های خونی بدن ساخته می‌شوند، ایجاد می‌شود. سلول‌های خونی قبل از رسیدن به فرم‌های کاملاً بالغ خود، مراحل مختلفی را طی می‌کنند. سلول‌های خونی بالغ و طبیعی شامل موارد زیر هستند:
گلبول های قرمز خون: سلول هایی که اکسیژن و سایر مواد حیاتی را به تمام بافت‌ها و اندام‌های بدن منتقل می‌کنند.
گلبول‌های سفید خون: سلول‌هایی که با عفونت مبارزه می‌کنند.
پلاکت‌ها: سلول‌هایی که به لخته شدن خون کمک می‌کنند.
این سلول های خونی به عنوان سلول‌های بنیادی خونساز شروع می‌شوند. سلول‌های بنیادی به سلول‌های میلوئیدی یا سلول‌های لنفاوی تبدیل می‌شوند. اگر سلول‌های خونی به طور طبیعی به رشد خود ادامه دهند، اشکال بالغ این سلول‌ها به شرح زیر است:
سلول‌های میلوئیدی به گلبول های قرمز خون، پلاکت‌ها و انواع خاصی از گلبول‌های سفید خون (بازوفیل‌ها، ائوزینوفیل‌ها و نوتروفیل‌ها) تبدیل می‌شوند.
سلول‌های لنفاوی به گلبول های سفید خون خاصی (لنفوسیت‌ها و سلول‌های کشنده طبیعی) تبدیل می‌شوند.
با این حال، اگر به سرطان خون مبتلا باشید، یکی از سلول‌های خونی در حال رشد شروع به تکثیر خارج از کنترل می‌کند. این سلول‌های غیرطبیعی – که سلول‌های لوسمی نام دارند – شروع به اشغال فضای داخل مغز استخوان می‌کنند. آنها سلول‌هایی را که سعی در تبدیل شدن به گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌های سالم دارند، از بین می‌برند.
لوسمی چگونه بر بدن تأثیر می‌گذارد؟
داشتن سلول های لوسمی زیاد و سلول های طبیعی کم به چند دلیل مضر است:
سلول های لوسمی هیچ فایده‌ای برای حفظ سلامت ندارند.
سلول‌های خون طبیعی فضای بسیار کمی برای بالغ شدن و تکثیر در مغز استخوان دارند، زیرا سلول های لوسمی از آنها پیشی می‌گیرند.
گلبول‌های قرمز خون، گلبول‌های سفید خون سالم و پلاکت‌های کمتری تولید و در خون آزاد می‌شوند. در نتیجه، اندام‌ها و بافت‌های بدن اکسیژن مورد نیاز برای عملکرد صحیح را دریافت نمی‌کنند. همچنین، بدن قادر به مبارزه با عفونت‌ها یا تشکیل لخته‌های خون در صورت نیاز نخواهد بود.
انواع مختلف لوسمی چیست؟
چهار نوع اصلی لوسمی و چندین زیرگروه وجود دارد. پزشکان، لوسمی را بر اساس سرعت پیشرفت بیماری و اینکه آیا سلول‌های لوسمی از سلول‌های میلوئیدی یا سلول‌های لنفاوی ناشی می‌شوند، طبقه‌بندی می‌کنند.
طبقه‌بندی لوسمی
پزشکان، لوسمی را بر اساس سرعت پیشرفت آن و نوع سلول خونی درگیر، طبقه‌بندی می‌کنند.
بر اساس سرعت پیشرفت بیماری
لوسمی حاد: سلول‌های لوسمی به سرعت تقسیم می‌شوند و بیماری به سرعت پیشرفت می‌کند. اگر به لوسمی حاد مبتلا باشید، ظرف چند هفته پس از تشکیل سلول‌های لوسمی احساس بیماری خواهید کرد. لوسمی حاد تهدیدکننده حیات است و نیاز به شروع درمان فوری دارد. نوع لوسمی حاد شایع‌ترین سرطان در کودکان است.
لوسمی مزمن: اغلب، این سلول های لوسمی هم به عنوان سلول های خونی نابالغ و هم بالغ رفتار می‌کنند. برخی از سلول‌ها تا جایی رشد می‌کنند که به عنوان سلول هایی که قرار بود به آنها تبدیل شوند، عمل می‌کنند – اما نه به اندازه‌ای که همتایان طبیعی آنها عمل می‌کنند. این بیماری معمولاً در مقایسه با لوسمی حاد به آرامی بدتر می‌شود. اگر به لوسمی مزمن مبتلا هستید، ممکن است سال‌ها علائم قابل توجهی نداشته باشید. لوسمی مزمن در بزرگسالان شایع‌تر از کودکان است.
بر اساس نوع سلول
لوسمی میلوئیدی: از سلول‌های میلوئیدی ایجاد می‌شود. سلول‌های میلوئیدی طبیعی به گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها تبدیل می‌شوند. لوسمی لنفوسیتی از سلول‌های لنفاوی ایجاد می‌شود. سلول‌های لنفاوی طبیعی به گلبول‌های سفید خون تبدیل می‌شوند که بخش مهمی از سیستم ایمنی بدن هستند.
انواع لوسمی
چهار نوع اصلی لوسمی وجود دارد:
لوسمی لنفوسیتی حاد (ALL): شایع‌ترین نوع لوسمی در کودکان، نوجوانان و جوانان تا ۳۹ سال است. ALL می‌تواند بزرگسالان را در هر سنی تحت تأثیر قرار دهد.
لوسمی میلوئیدی حاد (AML): شایع‌ترین نوع لوسمی حاد در بزرگسالان است. این بیماری در بزرگسالان مسن‌تر (افراد بالای ۶۵ سال) شایع‌تر است. AML همچنین در کودکان رخ می‌دهد.
لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL): شایع‌ترین لوسمی مزمن در بزرگسالان است (بیشتر در افراد بالای ۶۵ سال شایع است). علائم CLL ممکن است برای چندین سال ظاهر نشوند.
لوسمی میلوئیدی مزمن (CML): در بزرگسالان مسن‌تر (بیشتر در افراد بالای ۶۵ سال شایع است) اما می‌تواند بزرگسالان را در هر سنی تحت تأثیر قرار دهد. به ندرت در کودکان رخ می‌دهد. علائم ممکن است برای چندین سال با CML ظاهر نشوند.
لوسمی سلول مویی (HCL): نوعی نادر از لوسمی است که بیشتر بزرگسالان میانسال و مسن‌ترها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری مزمن است و تمایل به رشد آهسته دارد. نام آن به این دلیل است که سلول های سرطانی در زیر میکروسکوپ، رشته‌های ریز و مو مانندی دارند.
علائم و علل سرطان خون (لوسمی)
علائم تا حدودی به نوع لوسمی بستگی دارند. به عنوان مثال، اگر به نوع مزمن لوسمی مبتلا هستید، ممکن است در مراحل اولیه علائم قابل توجهی نداشته باشید.
علائم و نشانه‌های رایج لوسمی عبارتند از:
- خستگی
- تب یا تعریق شبانه
- عفونت‌های مکرر
- تنگی نفس
- پوست رنگ‌پریده
- کاهش وزن بی‌دلیل
- درد یا حساسیت استخوان/مفاصل
- درد یا احساس پری زیر دنده‌ها در سمت چپ
- غدد لنفاوی متورم در گردن، زیر بغل، کشاله ران یا معده، طحال یا کبد بزرگ شده
- کبودی و خونریزی آسان، از جمله خونریزی بینی، خونریزی لثه، بثوراتی که مانند لکه‌های قرمز ریز در پوست (پتشی) به نظر می‌رسند یا لکه‌های پوستی بنفش/تیره
چه عللی باعث لوسمی می‌شود؟
سرطان خون زمانی شروع می‌شود که DNA یک سلول واحد در مغز استخوان، جهش می‌یابد. DNA به سلول می‌گوید چه زمانی رشد کند، چگونه توسعه یابد و چه زمانی بمیرد. به دلیل جهش یا خطای کدگذاری، سلول‌های سرطان خون به تکثیر خود ادامه می‌دهند. همه سلول‌هایی که از سلول جهش‌یافته اصلی ناشی می‌شوند، DNA جهش‌یافته نیز دارند.
دانشمندان نمی‌دانند چه عواملی باعث جهش این سلول‌های در حال رشد می‌شود. آنها توانسته‌اند برخی جهش‌های رایج را که افراد مبتلا به انواع مختلف سرطان خون در آنها مشترک هستند، شناسایی کنند.
هر کسی می‌تواند به سرطان خون مبتلا شود. با این حال، مطالعات نشان داده‌اند که عوامل خاصی ممکن است خطر ابتلا به سرطان خون را افزایش دهند، از جمله:
درمان قبلی سرطان:
درمان‌های قبلی سرطان شامل پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی ممکن است احتمال ابتلا به برخی از انواع سرطان خون را افزایش دهد.
سیگار:
اگر سابقه استعمال سیگار یا قرار گرفتن در معرض دود دست دوم دارید، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان خون میلوئیدی حاد هستید.
قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی صنعتی:
بنزن و فرمالدئید مواد شیمیایی سرطان‌زای شناخته‌شده‌ای هستند که در مصالح ساختمانی و مواد شیمیایی خانگی یافت می‌شوند. بنزن برای ساخت پلاستیک، لاستیک، رنگ، آفت‌کش‌ها، داروها و مواد شوینده استفاده می‌شود. فرمالدئید در مصالح ساختمانی و محصولات خانگی مانند صابون، شامپو و محصولات تمیزکننده وجود دارد.
اختلالات ژنتیکی خاص:
اختلالات ژنتیکی مانند نوروفیبروماتوز، سندرم کلاینفلتر، سندرم شواخمن-دیاموند و سندرم داون ممکن است خطر ابتلا به سرطان خون را افزایش دهند.
سابقه خانوادگی سرطان خون:
تحقیقات نشان می‌دهد که برخی از انواع سرطان خون ممکن است در خانواده‌ها ارثی باشند. با این حال، در بیشتر موارد، داشتن یکی از بستگان مبتلا به سرطان خون به این معنی نیست که شما یا یکی دیگر از اعضای خانواده نیز به سرطان خون مبتلا خواهید شد. به طور کلی، در صورت داشت چنین شرایطی حتماً با پزشک مشورت کنید.
تشخیص و آزمایش‌ها
نتایج آزمایش‌های روتین خون می‌تواند به پزشک هشدار دهد که ممکن است به نوع حاد یا مزمن لوسمی مبتلا باشید که نیاز به آزمایش بیشتر دارد. یا اگر علائم لوسمی دارید، ممکن است آزمایش‌های تکمیلی را توصیه کنند.
آزمایش‌های تشخیصی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
معاینه فیزیکی:
پزشک در مورد علائم شما سؤال می‌کند و غدد لنفاوی متورم و طحال یا کبد بزرگ شده را لمس می‌کند. همچنین ممکن است لثه‌های شما را از نظر خونریزی و تورم بررسی کند. ممکن است به دنبال بثورات پوستی مرتبط با لوسمی باشند که ممکن است قرمز، بنفش یا قهوه‌ای به نظر برسد.
شمارش کامل خون (CBC):
این آزمایش خون به پزشک اطلاع می‌دهد که آیا سطح گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌های شما غیرطبیعی است یا خیر. اگر لوسمی دارید، احتمالاً تعداد گلبول‌های سفید خون شما بالاتر از حد معمول خواهد بود.
معاینه سلول های خون:
پزشک ممکن است نمونه‌های خون بیشتری برای بررسی نشانگرهایی که نشان دهنده وجود سلول‌های لوسمی یا نوع خاصی از لوسمی هستند، بگیرد. فلوسیتومتری و اسمیر خون محیطی آزمایش‌های تکمیلی هستند که پزشک ممکن است درخواست کند.
بیوپسی مغز استخوان (آسپیراسیون مغز استخوان):
در صورت غیرطبیعی بودن تعداد گلبول‌های سفید خون، پزشک ممکن است بیوپسی انجام دهد. یک سوزن بلند که وارد مغز استخوان (معمولاً در استخوان لگن) می‌شود، در طول عمل، مایع را بیرون می‌کشد. نمونه مایع در آزمایشگاه برای سلول‌های لوسمی آزمایش می‌شود. بیوپسی مغز استخوان به تعیین درصد سلول‌های غیرطبیعی در مغز استخوان کمک می‌کند و تشخیص لوسمی را تأیید می‌کند.
پونکسیون کمری (نمونه‌برداری از مایع نخاعی):
پزشک ممکن است نمونه‌ای از مایع نخاعی را آزمایش کند تا ببیند آیا لوسمی به مایع نخاعی اطراف مغز و نخاع گسترش پیدا کرده است یا خیر.
آزمایش‌های سیتوژنتیک و مولکولی:
- کاریوتایپ کروموزومی برای پیدا کردن ناهنجاری‌های ساختاری یا عددی
- FISH برای تشخیص ترانسلوکیشن‌ها یا حذف‌های ژنی
- PCR یا NGS برای شناسایی جهش‌ها و بازآرایی‌های ژنی (مثل BCR-ABL در CML، یا NPM1، FLT3 در AML)
تصویربرداری و سایر آزمایش‌ها:
- تست‌های انعقادی (به‌ویژه در انواع خاص لوسمی مانند APL)
- اگر علائم نشان دهد که لوسمی، استخوان‌ها، اندام‌ها یا بافت‌ها را تحت تأثیر قرار داده است، پزشک ممکن است عکس‌برداری از قفسه سینه، سی‌تی‌اسکن یا MRI را تجویز کند. سلول های لوسمی در تصویربرداری نمایان نمی‌شوند.
درمان سرطان خون (لوسمی)
درمان سرطان خون به نوع سرطان خون، سن و سلامت کلی شما و اینکه آیا سرطان خون به سایر اندام‌ها یا بافت‌ها گسترش پیدا کرده است یا خیر، بستگی دارد. درمان‌های رایج اغلب شامل ترکیبی از موارد زیر است:
شیمی درمانی:
شیمی درمانی رایج‌ترین شکل درمان سرطان خون است. این روش شامل استفاده از مواد شیمیایی برای حذف سلول‌های سرطان خون یا جلوگیری از تکثیر آنها است. در طول درمان، ممکن است مواد شیمیایی (دارو) را به صورت قرص، تزریق داخل وریدی یا تزریق زیر پوست دریافت کنید. معمولاً ترکیبی از داروهای شیمی درمانی را دریافت خواهید کرد.
ایمونوتراپی (درمان بیولوژیکی):
در این درمان از داروهای خاصی برای تقویت سیستم دفاعی بدن – سیستم ایمنی بدن – برای مبارزه با سرطان خون استفاده می‌شود. ایمونوتراپی به سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند تا سلول‌های سرطانی را شناسایی کرده و سلول‌های ایمنی بیشتری برای مبارزه با آنها تولید کند.
درمان هدفمند:
در این درمان از داروهایی استفاده می‌شود که برای حمله به قسمت‌های خاصی از سلول سرطان خون (مانند پروتئین یا ژن) که باعث می‌شوند آنها از سلول‌های خونی طبیعی پیشی بگیرند، طراحی شده‌اند. درمان‌های هدفمند ممکن است از تکثیر سلول‌های لوسمی جلوگیری کنند، خون‌رسانی به سلول‌ها را قطع کنند یا آنها را مستقیماً از بین ببرند. احتمال آسیب وارد کردن به سلول‌های طبیعی در درمان هدفمند کمتر است. نمونه‌هایی از داروهای درمان هدفمند شامل آنتی‌بادی‌های مونوکلونال و مهارکننده‌های تیروزین کیناز هستند.
پرتودرمانی:
این درمان از پرتوهای انرژی قوی یا اشعه ایکس برای حذف سلول‌های لوسمی یا جلوگیری از رشد آنها استفاده می‌کند. در طول درمان، یک دستگاه، پرتو را به نقاط دقیقی در بدن که سلول‌های سرطانی در آن قرار دارند هدایت می‌کند یا پرتو را در کل بدن توزیع می‌کند. توزیع پرتو در سراسر بدن ممکن است قبل از پیوند سلول‌های خونساز انجام شود.
پیوند سلول های خونساز (پیوند سلول‌های بنیادی یا مغز استخوان):
این درمان، سلول‌های خونساز سرطانی کشته شده توسط شیمی‌درمانی و/یا پرتودرمانی را با سلول‌های خونساز جدید و سالم جایگزین می‌کند. پزشک ممکن است این سلول‌های سالم را قبل از شیمی‌درمانی و پرتودرمانی از خون یا مغز استخوان خارج کند، یا ممکن است از یک اهدا کننده گرفته شود. سلول‌های جدید سالم تکثیر می‌شوند و مغز استخوان و سلول‌های خونی جدیدی را تشکیل می‌دهند که به گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌های مورد نیاز بدن تبدیل می‌شوند.
درمان با سلول T با گیرنده آنتی‌ژن کایمریک (CAR):
این نوع جدیدی از درمان است که سلول‌های T (سلول T یا لنفوسیت T نوعی سلول ایمنی است که با عفونت مبارزه می‌کند) بدن را می‌گیرد، آنها را برای مبارزه با سلول‌های لوسمی تنظیم می‌کند و دوباره به بدن تزریق می‌کند.
مراحل درمان لوسمی چیست؟
بسته به برنامه درمانی، ممکن است درمان‌های مداوم لوسمی را به صورت طولانی مدت یا درمان در مراحل مختلف دریافت کنید. به طور کلی، درمان مرحله‌ای شامل سه بخش است. هر مرحله هدف خاصی دارد.
درمان القایی: هدف حذف هرچه بیشتر سلول‌های لوسمی در خون و مغز استخوان برای رسیدن به بهبودی است. در بهبودی، تعداد سلول‌های خون به سطح طبیعی برمی‌گردد، هیچ سلول لوسمی در خون یافت نمی‌شود و تمام علائم و نشانه‌های بیماری از بین می‌رود. درمان القایی معمولاً چهار تا شش هفته طول می‌کشد.
تثبیتی: هدف این است که هرگونه سلول لوسمی شناسایی نشده باقی مانده از بین برود تا سرطان برنگردد. بیمار معمولاً درمان تثبیتی را در چرخه‌هایی، طی چهار تا شش ماه، دریافت می کند.
درمان نگهدارنده: هدف این است که هرگونه سلول لوسمی که ممکن است از دو مرحله اول درمان جان سالم به در برده باشد، از بین برود و از بازگشت (عود) سرطان جلوگیری شود. درمان حدود دو سال طول می‌کشد.
در صورت بازگشت لوسمی، پزشک ممکن است درمان را از سر بگیرد یا تغییر دهد.
نتیجه گیری
لوسمی نوعی سرطان است که خون و مغز استخوان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. انواع مختلفی دارد و برخی می‌توانند کودکان را تحت تأثیر قرار دهند.
متخصصان دقیقاً نمی‌دانند که چرا سرطان خون (لوسمی) رخ می‌دهد، اما عوامل ژنتیکی و مواجهه با مواد سمومی مانند آفت‌کش‌ها ممکن است در این امر نقش داشته باشند.
گزینه اصلی درمان، شیمی‌درمانی است، اما بسته به نوع سرطان خون، ممکن است درمان های دیگری نیز تجویز شوند.
مطالب مشابه:
