پانکراتیت
پانکراتیت
پانکراتیت، التهاب در پانکراس است که باعث تورم و درد می‌شود که ممکن است در هنگام درد معده به پشت فرد سرایت کند. پانکراس عضوی در شکم است که در بین شکم و ستون فقرات قرار دارد. لوزالمعده در هضم و تنظیم قند خون نقش دارد و آنزیم‌های گوارشی مانند آمیلاز و هورمون‌ها مانند انسولین را تولید می‌کند. این عضو آنزیم‌های گوارشی را از طریق مجرای پانکراس به روده کوچک منتقل می‌کند.
التهاب ناشی از پاسخ سیستم ایمنی بدن به آسیب است، که به بهبود بافت‌های آسیب دیده کمک می‌کند. هنگامی که پانکراس آسیب می‌بیند، اغلب به دلیل سنگ‌های صفراوی مسدودکننده مجرای پانکراس یا ناشی از الکل است.
انواع مختلف پانکراتیت:
پانکراتیت حاد:
پانکراتیت حاد یک وضعیت موقتی است و زمانی اتفاق می‌افتد که لوزالمعده تلاش می‌کند پس از یک آسیب جزئی و کوتاه مدت بهبود یابد. اکثر افراد مبتلا به پانکراتیت حاد با مراقبت‌هایی مانند: استراحت، هیدراتاسیون و تسکین درد، طی چند روز به طور کامل بهبود می‌یابند. با این حال، یک مورد بسیار شدید پانکراتیت حاد می‌تواند عوارض جدی برای سلامتی ایجاد کند که برخی از آنها تهدید کننده هستند.
پانکراتیت مزمن
پانکراتیت مزمن یک بیماری طولانی مدت و پیشرونده است که از بین نمی‌رود و با گذشت زمان بدتر می‌شود. این پانکراتیت زمانی اتفاق می‌افتد که آسیب به پانکراس هرگز متوقف نمی‌شود. پانکراتیت مزمن در نهایت آسیب دائمی به پانکراس وارد می‌کند، اگرچه ممکن است سال‌ها طول بکشد. التهاب مداوم باعث ایجاد زخم در بافت‌های لوزالمعده (فیبروز) می‌شود که مانع از ساخت آنزیم‌ها و هورمون‌ها می‌شود.
علائم و علل پانکراتیت
اولین علامت درد شکم است.
سایر علائم حاد ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- حالت تهوع و استفراغ
- ضربان قلب سریع
- تنفس سریع و کم عمق
- تب
سایر علائم مزمن ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- سوء هاضمه و درد بعد از صرف غذا
- عدم اشتها و کاهش وزن ناخواسته
- مدفوع چرب
- سبکی سر (به دلیل فشار خون پایین)
اینها علائمی هستند که نشان می‌دهد عملکرد پانکراس شروع به از بین رفتن می‌کند.
درد پانکراتیت چگونه است؟
درد شکمی ناشی از پانکراتیت ممکن است متوسط تا شدید باشد و ممکن است به پشت فرد نیز سرایت کند. پانکراتیت حاد شدیدتر و با کیفیتی نافذ است. ممکن است در هنگام لمس شکم حساس باشد. در پانکراتیت مزمن، درد ممکن است از نظر شدت متفاوت باشد. ممکن است موقتی باشد، اما معمولاً به طور کامل از بین نمی‌رود. ممکن است بعد از صرف غذا بیشتر متوجه آن شوید. برای برخی افراد، درد ثابت است.
ممکن است درد بیشتری احساس شود زمانی که فرد:
صاف دراز بکشد.
سرفه کند.
ورزش کند.
پرخوری کند.
ممکن است احساس بهتری داشته باشد زمانی که فرد:
صاف بنشیند.
به جلو خم شود.
پرخوری نکند.
علائمی که نشان می‌دهد پانکراس به درستی عمل نمی‌کند؟
هنگامی که پانکراتیت مزمن، طولانی مدت شروع به تأثیرگذاری بر عملکرد پانکراس می‌کند، ابتدا آن را در سیستم گوارش خود متوجه خواهید شد. وقتی لوزالمعده دیگر نتواند آنزیم‌های گوارشی خود را تولید و انتقال دهد، بدن قادر به تجزیه و جذب تمام مواد مغذی غذا نخواهد بود. ممکن است پس از صرف غذا احساس ناراحتی کنید و ممکن است شروع به دفع چربی‌های هضم نشده در مدفوع خود کنید. بنابراین، با گذشت زمان، ممکن است متوجه کاهش وزن شوید.
شایع‌ترین علل پانکراتیت چیست؟
دو علت اصلی پانکراتیت عبارتند از:
- سنگ کیسه صفرا
- مصرف الکل زیاد
این علل روی هم حدود 80 درصد موارد پانکراتیت را نشان می‌دهند.
پانکراتیت سنگ کیسه صفرا
مجرای صفراوی مشترک، صفرا را از کیسه صفرا از طریق همان مجرای پانکراس به روده تخلیه می‌کند. اگر سنگ کیسه صفرا وارد مجرای صفراوی مشترک شود و در آن محل اتصال گیر کند، می‌تواند به طور موقت خروج آب پانکراس از مجرای پانکراس را مسدود کند. این اتفاق آنزیم‌ها را در داخل لوزالمعده گیر می‌اندازد. همانطور که فشار در پشت انسداد ایجاد می‌شود، آنزیم‌های داخل لوزالمعده را فعال می‌کند و آنها شروع به هضم خود پانکراس می‌کنند. این باعث پاسخ التهابی پانکراتیت سنگ کیسه صفرا می‌شود.
مصرف الکل
مصرف زیاد الکل ممکن است یکی دیگر از دلایل واضح پانکراتیت است. ممکن است الکل در خون باعث یک پاسخ التهابی در لوزالمعده شود یا به نوعی آنزیم‌های گوارشی داخل لوزالمعده را فعال کنند. دانشمندان تخمین می‌زنند که مصرف زیاد الکل حدود نیمی از موارد پانکراتیت حاد و پانکراتیت مزمن را تشکیل می‌دهد.
علل دیگر
علل کمتر شایع پانکراتیت عبارتند از:
- عفونت‌ها، مانند ویروس‌ها
- بیماری خود ایمنی (پانکراتیت خود ایمنی)
- جهش‌های ژنی ارثی (پانکراتیت ارثی)
- عوارض فیبروز کیستیک
- سطوح بالای تری گلیسیرید خون (هیپرتری گلیسیریدمی)
- سطح بالای کلسیم خون (هیپرکلسمی)
- ایسکمی (کاهش خون رسانی)
- سرطان
- آسیب تروماتیک به پانکراس
- داروهای خاصی که لوزالمعده را تحریک می‌کنند
این علل روی هم حدود 20 درصد موارد پانکراتیت را تشکیل می‌دهند. گاهی اوقات هیچ علتی پیدا نمی‌شود.
آیا پانکراتیت حاد و مزمن علل یکسانی دارند؟
بیشتر اوقات، حاد و موقتی است. اما دلایلی که مزمن هستند و از بین نمی‌روند، مانند اختلالات ارثی، می‌توانند باعث پانکراتیت مزمن شوند. تکرار دوره‌های پانکراتیت حاد نیز می‌تواند منجر به پانکراتیت مزمن شود. اگر لوزالمعده بارها بر اثر استرس و آسیب مکرر ملتهب شود، بدن ممکن است عادت کند که دائماً آن را ملتهب نگه دارد، حتی پس از پایان آسیب.
آیا پانکراتیت باعث مرگ می‌شود؟
اگر بسیار شدید باشد، می‌تواند باعث مرگ نیز شود. در درصد کمی از افراد، پانکراتیت حاد شدید باعث واکنش سیستمیک می‌شود که کل بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این می‌تواند منجر به شوک و نارسایی ارگان‌های متعدد شود که در صورت عدم درمان سریع می‌تواند کشنده باشد. ممکن است نتوانید تشخیص دهید که پانکراتیت چقدر شدید است، بنابراین در صورت داشتن علائم باید به اورژانس مراجعه کنید.
عوارض احتمالی پانکراتیت چیست؟
بیشتر موارد پانکراتیت حاد عارضه ندارد، اما از هر 5 مورد 1 مورد شدیدتر است. مشخص نیست که چرا پانکراتیت حاد شدید در برخی موارد رخ می‌دهد و در موارد دیگر این چنین نیست. یک مورد شدید می‌تواند منجر به عوارض جدی از جمله مرگ شود. پانکراتیت مزمن نیز عوارضی ایجاد می‌کند، اما آنها کندتر رشد می‌کنند و مستقیماً تهدید کننده نیستند. بیشتر عوارض با درمان قابل کنترل هستند.
عوارض پانکراتیت حاد شدید:
نکروز و عفونت:
از هر 3 مورد پانکراتیت حاد شدید، یک مورد باعث تورم زیادی در لوزالمعده می‌شود که مقداری از جریان خون را قطع می‌کند. از دست دادن خون باعث مرگ بافت (نکروز) در قسمت‌هایی از پانکراس می‌شود. بافت نکروزه باعث فعالیت باکتری‌ها می‌شود. وقتی باکتری‌ها این بافت‌ها را آلوده می‌کنند، رشد کرده و تکثیر می‌شوند و به جریان خون سرایت می‌کنند.
عفونت در جریان خون (سپتی سمی) یک وضعیت اورژانسی است. بدن با فعال کردن یک پاسخ ایمنی در برابر عفونت (سندرم پاسخ التهابی سیستمیک یا SIRS) به عفونت در جریان خون واکنش نشان می‌دهد. این پاسخ ایمنی می‌تواند باعث بزرگ شدن رگ‌های خونی شود که منجر به افت فشار خون و کاهش جریان خون به اندام‌های حیاتی می‌شود و می‌تواند باعث نارسایی چند اندام شود.
کیست‌های کاذب پانکراس:
التهاب در لوزالمعده می‌تواند مجرای پانکراس را که آب پانکراس را به روده تجزیه می‌کند، مختل کند. این اتفاق می‌تواند باعث نشت آب پانکراس از اطراف پانکراس و التهاب بافت اطراف شود. با گذشت زمان، ناحیه ملتهب، یک کیسه سفت در اطراف مایع تشکیل می‌دهد که به آن کیست کاذب می‌گویند. بسیاری از کیست‌های کاذب علائمی ایجاد نمی‌کنند. اما گاهی اوقات ممکن است عفونی شوند یا به اندازه‌ای بزرگ شوند که باعث ناراحتی شوند. به ندرت، یک رگ خونی می‌تواند به یک کیست کاذب تبدیل شود و منجر به خونریزی در داخل کیست شود. در این موارد، پزشک ممکن است نیاز به مداخله برای تخلیه کیست یا توقف خونریزی داشته باشد.
پانکراتیت مزمن:
ابتلای مجدد به پانکراتیت حاد می‌تواند منجر به پانکراتیت مزمن شود. التهاب مداوم در پانکراس در نهایت منجر به زخم شدن بافت‌ها (فیبروز) می‌شود. فیبروز در لوزالمعده با توانایی آن در عملکرد، به عنوان یک غده تداخل ایجاد می‌کند. با گذشت زمان، آنزیم‌ها و هورمون‌های مورد نیاز بدن را کمتر و کمتر تولید می‌کند که منجر به عوارض بیشتر می‌شود.
عوارض پانکراتیت مزمن
عوارض آن در طول زمان ایجاد می‌شود و می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
نارسایی اگزوکرین پانکراس (EPI)، سوء جذب و سوء تغذیه:
همانطور که فیبروز در لوزالمعده پیشرفت می‌کند، لوزالمعده کمتر و کمتر آنزیم‌هایی را تولید می‌کند که دستگاه گوارش نیاز دارد. این اتفاق باعث سوء جذب مواد مغذی در روده کوچک می‌شود، به ویژه چربی‌ها و ویتامین‌های محلول در چربی.
چربی‌های اضافی از مدفوع عبور می‌کند و باعث مدفوع چرب و در نهایت اسهال مزمن می‌شود. همانطور که بدن مواد غذایی کمتری را از غذا جذب می‌کند، فرد می‌تواند شروع به کاهش وزن کند و در نهایت منجر به سوء تغذیه شود.
هیپوگلیسمی، هیپرگلیسمی و دیابت نوع 1:
پانکراتیت مزمن همچنین باعث می‌شود که پانکراس هورمون‌های تنظیم کننده قند خون (گلوکز) کمتری تولید کند. بسته به اینکه کدامیک ابتدا تحت تاثیر قرار می‌گیرد، ممکن است فرد علائم کمبود گلوکاگون را تجربه کند که باعث هیپوگلیسمی (قند خون پایین) می‌شود یا از کمبود انسولین باعث هایپرگلیسمی (قند خون بالا) می‌شود. در نهایت، هر دو ذخایر هورمونی تمام می‌شود و دیابت ایجاد می‌شود.
درد مزمن:
در حالی که برخی از افراد مبتلا به پانکراتیت مزمن دردی را تجربه نمی‌کنند، برخی دیگر درد بدتر را تجربه می‌کنند که در نهایت ثابت است. مدیریت آن حتی با دارو می‌تواند دشوار باشد و همچنین می‌تواند بر سلامت روان فرد نیز تأثیر بگذارد.
افزایش خطر ابتلا به سرطان پانکراس:
التهاب مزمن یک عامل خطر برای سرطان می‌باشد. در افراد مبتلا به پانکراتیت مزمن، خطر ابتلا به آدنوکارسینوم پانکراس بین 1 تا 2 درصد است. علائم، مشابه علائم پانکراتیت مزمن است، بنابراین ممکن است مورد توجه قرار نگیرد. پزشکان توصیه می‌کنند که افراد مبتلا به پانکراتیت مزمن غربالگری سرطان را به طور منظم انجام دهند.
تشخیص و آزمایشات
اگر علائم مشخصی از پانکراتیت دارید، پزشک پانکراس را با آزمایش خون و آزمایش‌های تصویربرداری بررسی می‌کند. آزمایش خون لوزالمعده به دنبال افزایش سطح آنزیم‌های پانکراس در خون است. اگر سطوح حداقل سه برابر بیشتر از حد طبیعی باشد، پزشک به پانکراتیت مشکوک خواهد شد. آنها ممکن است تشخیص را با یک آزمایش تصویربرداری مقطعی، مانند سی تی اسکن یا MRI تایید کنند. این آزمایش‌ها می‌توانند تورم و رسوب مایع در لوزالمعده و همچنین سایر ناهنجاری‌ها را نشان دهند.
اگر پزشک مشکوک به علائم مزمن باشد، ممکن است آزمایش‌های اضافی از جمله:
- آزمایش گلوکز (برای بررسی اینکه آیا لوزالمعده هنوز به طور موثر انسولین تولید می‌کند).
- آزمایش الاستاز مدفوع (برای بررسی اینکه آیا لوزالمعده به اندازه کافی آنزیم‌های گوارشی تولید می‌کند).
- تجزیه و تحلیل چربی مدفوع (برای آزمایش چربی اضافی در مدفوع، نشانه سوء جذب چربی).
- آزمایش خون (برای ارزیابی وضعیت تغذیه و اینکه آیا ویتامین‌های محلول در چربی کافی در خون وجود دارد یا خیر).
سایر آزمایشات تشخیصی برای بیماری پانکراتیت:
- تست‌های سرم مانند آزمایش آمیلاز و آزمایش لیپاز
- تست‌های ادراری مانند آزمایش تریپسینوژن-2 و آمیلاز
- آزمایش کلسیم
- تست تری گلیسرید
آزمایشات تشخیصی جهت تشخیص پانکراس نکروز:
- آزمایش پروتئین واکنشی سی (CRP)
- تست پروکلسی تونین
- تست لاکتات دهیدروژناز
مدیریت و درمان
درمان بستگی به علت، حاد یا مزمن بودن و شدت آن دارد. به طور کلی، شما همیشه باید برای علائم پانکراتیت به پزشک مراجعه کنید. اگرچه برخی از موارد پانکراتیت حاد ممکن است خود به خود از بین بروند، این بستگی به علت ایجاد این بیماری و شدت آن دارد. در این بین، بیشتر افراد مبتلا به پانکراتیت حاد برای عبور از آن به تسکین درد نیاز دارند. برخی از افراد، به دلایل خاصی نیاز به درمان اورژانسی دارند و برخی برای عوارض به مراقبت‌های ویژه نیاز دارند.
پانکراتیت حاد
درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
مراقبت حمایتی
اگر علت برطرف شده باشد و پانکراتیت شدید یا پیچیده نباشد، مراقبت‌ها بر حمایت از روند بهبود طبیعی بدن متمرکز خواهد شد. این معمولاً شامل موارد زیر است:
مایعات IV: پانکراتیت باعث کم آبی بدن می‌شود و هیدراتاسیون برای بهبودی بسیار مهم است.
تغذیه لوله: اگر نمی‌توانید غذا را از طریق دهان میل کنید، پزشکان ممکن است غذا را از طریق لوله‌ای که از طریق بینی یا معده قرار می‌گیرد، تجویز کنند تا به شما کمک کند تغذیه کافی داشته باشید.
تغذیه تزریقی: در موارد بسیار شدید، پزشکان ممکن است تصمیم بگیرند که تغذیه را از طریق تزریق داخل وریدی ارائه دهند.
تسکین درد: بیمار دارو را از طریق IV مستقیماً به جریان خون یا از طریق دهان تجویز خواهد کرد.
حذف سنگ کیسه صفرا
اگر پانکراتیت سنگ کیسه صفرا دارید، ممکن است پزشک نیاز به برداشتن سنگ صفراوی نهفته از مجاری صفراوی داشته باشد. آنها همچنین جراحی برداشتن کیسه صفرا را برای جلوگیری از ایجاد مشکلات بعدی سنگ کیسه صفرا توصیه می‌کنند. رویه‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپی (ERCP): این روش با یک آندوسکوپ – یک کاتتر نازک و منعطف با یک دوربین متصل به داخل مجاری صفراوی انجام می‌شود. اکثر سنگ‌های صفراوی در مجاری صفراوی را می‌توان از این طریق حذف کرد. آندوسکوپ از گلوی بیمار و از طریق مری به معده و مجاری صفراوی عبور می‌کند و تصاویر را به مانیتور می‌فرستد. با تماشای مانیتور، آندوسکوپیست می‌تواند ابزارهایی را از طریق کاتتر وارد کند تا سنگ‌های صفراوی را خارج کند.
جراحی برداشتن کیسه صفرا: برداشتن کیسه صفرا درمان استاندارد برای سنگ‌های صفراوی است که باعث عوارض می‌شود. معمولاً می‌توان از طریق جراحی کم تهاجمی (لاپاراسکوپی) انجام داد. کوله سیستکتومی لاپاراسکوپی، کیسه صفرا را از طریق چند برش کوچک با استفاده از لاپاراسکوپ برداشته و یک دوربین کوچک از طریق یکی از برش‌ها وارد می‌شود. برخی از افراد بسته به شرایط خود ممکن است به جراحی باز سنتی نیاز داشته باشند.
در صورت وجود عوارض، ممکن است به موارد زیر نیز نیاز باشد:
- آنتی بیوتیک‌ها
- روش‌هایی برای تخلیه مایع یا برداشتن بافت مرده
- مراقبت‌های ویژه
پانکراتیت مزمن
در صورت مزمن بودن بیماری، ممکن است پزشک عمومی بیمار را به یک متخصص گوارش ارجاع دهد. درمان پانکراتیت مزمن با مدیریت درد و تغییر سبک زندگی برای کاهش سرعت پیشرفت بیماری آغاز می‌شود. در نهایت، ممکن است بیمار به مکمل‌های آنزیمی و تزریق انسولین برای جایگزینی آنزیم‌ها نیاز داشته باشد و انسولین پانکراس دیگر تولید نمی‌کند.
تغییر سبک زندگی
بسیار مهم است که مصرف الکل و سیگار را ترک کنید. این عوامل هم به پانکراتیت کمک زیادی می‌کنند و هم باعث تسریع پیشرفت بیماری می‌شوند.همچنین حفظ یک رژیم غذایی کم چرب با مقدار زیادی میوه و سبزیجات و مصرف مقدار زیادی آب در هر روز مهم است.
مدیریت درد
مدیریت طولانی مدت درد می‌تواند پیچیده باشد. پزشکان می‌توانند شما را به یک متخصص درد مزمن ارجاع دهند تا به شما در مدیریت درد کمک کند. در برخی موارد، روش‌های آندوسکوپی برای برداشتن بافت اسکار یا سنگ‌های پانکراس ممکن است علائم را بهبود بخشد. تزریق مواد بی‌حس کننده موضعی به اعصاب پانکراس (بلوک شبکه سلیاک) گزینه دیگری برای بیماران منتخب است.
مکمل‌ها
با گذشت زمان، بسیاری از افراد مبتلا به پانکراتیت مزمن ممکن است به نارسایی برون‌ریز پانکراس (EPI) مبتلا شوند. این افراد باید آنزیم‌های پانکراس را به صورت مکمل مصرف کنند. همچنین ممکن است برای دریافت کالری و ریزمغذی‌های کافی (ویتامین‌ها و مواد معدنی) نیاز به مکمل‌های غذایی داشته باشید. برخی افراد دچار عدم تحمل گلوکز و در نهایت دیابت می‌شوند و به انسولین وابسته می‌شوند.
عمل جراحی
اگر التهاب شدید در قسمت خاصی از لوزالمعده متمرکز شده باشد و آن قسمت باعث درد یا عوارض غیرقابل کنترل شود، ممکن است پزشک جراحی را برای برداشتن آن قسمت از لوزالمعده پیشنهاد کند. در موارد بسیار پیشرفته، زمانی که پانکراس به شدت آسیب دیده است و همچنان باعث درد قابل توجهی می‌شود، ممکن است برداشتن کل پانکراس (پانکراتکتومی کامل) را توصیه کنند.
پیشگیری
همه علل قابل پیشگیری نیستند، اما می‌توانید با تعدیل مصرف الکل خطر ابتلا به این بیماری را کاهش دهید. شما می‌توانید با کاهش کلسترول خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا را کاهش دهید. اگر پانکراتیت حاد داشته‌اید، می‌توانید با ترک الکل و سیگار از بروز مجدد آن جلوگیری کنید. اگر پانکراتیت سنگ کیسه صفرا داشته‌اید، برداشتن کیسه صفرا می‌تواند از عود آن جلوگیری کند.
مطالب مشابه:
بیماری عروق کرونر CAD
کیست کلیه
یبوست
آپاندیسیت
منبع: my.clevelandclinic
