مسمومیت دارویی
مسمومیت دارویی
مسمومیت دارویی به طور فزایندهای برای سلامت عمومی و جامعه ما نگران کننده شده است. این مقاله به ارائه جدیدترین اطلاعات در مورد مسمومیتهای دارویی، مواد مخدر سمی و استراتژیهای موثر برای پیشگیری از مصرف بیش از حد دارو در جامعه ما اختصاص یافته است.
مسمومیت دارویی چیست؟
مسمومیت دارویی زمانی اتفاق میافتد که یک فرد بیش از آن چیزی که بدن بتواند با آن مقابله کند، یک دارو (یا ترکیبی از داروها) را مصرف کرده است. همه داروها میتوانند باعث مسمومیت دارویی شوند، از جمله داروهای مخدر، داروهای تجویزی یا داروهای بدون نسخه. از آنجایی که مواد افیونی و غیرافیونی قویتر، با هم ترکیب میشوند، افرادی که از داروهای بدون نسخه استفاده میکنند به طور مداوم در معرض مواد سمی و غیرقابل پیشبینی قرار میگیرند، که میتواند منجر به مسمومیت دارویی شود و فرد را با صدمات جدی یا مرگ روبهرو کند.
بیشترین مسمومیت دارویی با بنزودیازپینها
بنزودیازپینها چیست؟
بنزودیازپینها داروهایی هستند که مغز را آرام میکنند و باعث ایجاد احساس خواب آلودگی یا آرامش میشوند. این داروها اغلب برای کمک به خواب، تشنج یا اضطراب تجویز میشوند.
برخی از داروهای بنزودیازپینها عبارتند از:
- آلپرازولام
- کلردیازپوکساید
- کلوبازام
- کلورازپات
- دیازپام
- استازولام
- فلورازپام
- لورازپام
- میدازولام
- اگزازپام
- رمیمازولام
- تمازپام
- تریازولام
بنزودیازپینها را میتوان به صورت زیر مصرف کرد:
- مایع
- قرص
- کپسول
اثرات کوتاه مدت بنزودیازپینها:
- سرگیجه
- گیجی
- خواب آلودگی
- یبوست
- عدم حافظه
- گفتار نامفهوم
- ضعف عضلانی
- عدم هماهنگی و تعادل
برخی از افراد نیز میتوانند علائم زیر را تجربه کنند:
- توهمات
- واکنشهای پوستی
- اضطراب ناگهانی
- سرخوشی
- بیقراری و آشفتگی
- تحریک پذیری و پرخاشگری
اثرات طولانی مدت بنزودیازپینها:
- وابستگی فیزیکی
- مشکلات یادگیری یا تمرکز
مخلوط کردن بنزودیازپینها با سایر داروهای مضعف مانند الکل و/یا مواد افیونی میتواند خطرناک باشد. ترکیب این مواد خطر مسمومیت را افزایش میدهد، زیرا همه آنها خاصیت آرام بخشی دارند.
مسمومیت دارویی با فنتانیل
فنتانیل یک مسکن بسیار قوی مخدر است. حتی مقدار بسیار کم میتواند منجر به مسمومیت دارویی یا بدتر شود.
بیشتر در بیمارستانها استفاده میشود، اما پزشکان میتوانند آن را برای دردهای شدید تجویز کنند.
فنتانیل را میتوان به صورت زیر مصرف کرد:
- قرص
- مایع
خطرات چیست؟
اغلب بدون اینکه افراد بدانند این دارو را با داروهای دیگر ترکیب میکنند. استفاده از فنتانیل با الکل، بنزودیازپینها یا سایر مواد افیونی خطر مسمومیت را حتی بیشتر میکند. حتی ممکن است متوجه نشود که آن را مصرف کرده است زیرا هیچ بو و مزهای ندارد.
مسمومیت دارویی با مدتومیدین/دکسمدتومیدین
مدتومیدین/دکسمدتومیدین داروهای بیهوشی هستند که در مقایسه با زایلازین قویتر هستند (اثر طولانیتری دارند و آرامبخش بیشتری ایجاد میکنند). مدتومیدین یک آرام بخش است که فقط برای استفاده در حیوانات تایید شده است. دکسمدتومیدین برای استفاده در انسان، و همچنین حیوانات، برای آرام بخشی و تسکین درد تایید شده است.
خطرات چیست؟
استفاده از مواد افیونی با قدرت بالا در ترکیب با مدتومیدین/دکسمدتومیدین خطر سرکوب خطرناک عناصر حیاتی (مانند کند شدن تنفس، فشار خون، ضربان قلب) را افزایش میدهد.
مسمومیت دارویی با مواد افیونی
اپیوئیدها خانوادهای از داروها هستند که اثرات تسکین دهنده درد دارند. مواد افیونی عملکردهای اساسی بدن مانند تنفس، ضربان قلب و فشار خون را کاهش میدهند و گاهی اوقات میتوانند حالت سرخوشی ایجاد کنند که میتواند آنها را اعتیاد آور کند.
انواع متداول مواد افیونی عبارتند از:
- فنتانیل
- مورفین
- کدئین
- اکسی کدون
- هروئین
- هیدروکدون
- هیدرومورفون
- پرکودان
- متادون
خطرات چیست؟
مواد افیونی خطراتی از جمله اعتیاد، مسمومیت، تحمل، کناره گیری، عوارض سلامت جسمی، اثرات سلامت روان، پیامدهای اجتماعی و اقتصادی، خطر بیماریهای عفونی و مرگ و میر را به همراه دارند.
مسمومیت دارویی با زایلازین
زایلازین یک آرام بخش قوی، غیر مخدر، مسکن و شل کننده عضلانی است. هنگامی که با فنتانیل ترکیب میشود، ممکن است عوارض جانبی خطرناکی را ایجاد کند. زخمها با استفاده از زایلازین ممکن است مدت زیادی طول بکشد تا بهبود یابد.
خطرات چیست؟
زایلازین میتواند باعث:
- مشکل در تنفس
- عدم هوشیاری
- کاهش ضربان قلب و فشار خون
- زخمهای شدید پوستی و آسیب بافتی که در صورت عدم درمان ممکن است منجر به قطع عضو شود.
زمانی که با مواد افیونی مانند فنتانیل ترکیب شود، خطر مسمومیت و سایر اثرات منفی را افزایش میدهد، زیرا زایلازین و مواد افیونی میتوانند بر تنفس تأثیر بگذارند.
اقداماتی برای کاهش مسمومیت دارویی
کاهش خطر مسمومیت دارویی برای ایمنی جامعه بسیار مهم است. با آموزش افراد جهت نحوه استفاده از دارو و مقدار دوز مصرفی، میتوانیم آسیبهای ناشی از مسمومیت دارویی را کاهش دهیم.
- قبل از مصرف مقدار کمی از هر دارو را آزمایش کنید.
- از ترکیب کردن داروها خودداری کنید.
- هرگز دوز اضافی مصرف نکنید.
- طبق دستور پزشک دارو مصرف کنید.
- از پزشک خود نحوه مصرف داروها را جویا شوید.
- پزشک خود را در مورد سابقه پزشکی خود در جریان بگذارید.
علائم مسمومیت دارویی
علائم مسمومیت ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- مردمکهای خیلی بزرگ یا خیلی کوچک
- ضربان قلب تند یا بسیار آهسته
- تنفس سریع یا بسیار آهسته
- آبریزش دهان یا خشکی دهان
- درد معده، حالت تهوع، استفراغ یا اسهال
- خواب آلودگی یا بیش فعالی
- گیجی
- گفتار نامفهوم
- حرکات ناهماهنگ یا مشکل در راه رفتن
- مشکل در ادرار
- عدم کنترل روده یا مثانه
- سوختگی یا قرمزی لبها و دهان، ناشی از مصرف سم
- تنفس مواد شیمیایی
- درد قفسه سینه
- سردرد
- عدم بینایی
- خونریزی ناگهانی
سایر مشکلات سلامتی نیز میتوانند باعث برخی از این علائم شوند. با این حال، اگر فکر میکنید فردی از طریق دارو مسموم شده است، باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
همه سموم بلافاصله علائم ایجاد نمیکنند. گاهی اوقات علائم به آرامی یا چند ساعت پس از قرار گرفتن در معرض آن ظاهر میشوند.
عوامل خطر
عوامل متعددی میتواند خطر مسمومیت دارویی را افزایش دهد. این موارد عبارتند از:
نگهداری نامناسب داروها: داروهایی که به درستی نگهداری نمیشوند، میتوانند به راحتی در دسترس کودکان قرار بگیرند و کودکان از سر کنجکاوی ممکن است آنها را مصرف کرده و تصادفاً مسموم شوند.
ندانستن یا پیروی از دستورالعملهای دوز: حتی بزرگسالان نیز میتوانند در صورت رعایت نکردن دستورالعملها، بیش از حد دارو مصرف کنند. مصرف تصادفی بیش از حد یا مصرف دوزهای خود زودتر از زمان تجویز شده میتواند به راحتی منجر به مسمومیت دارویی شود.
سابقه اعتیاد: سوء استفاده عمدی از داروهای تجویزی یا استفاده از داروهای غیرقانونی میتواند شما را در معرض خطر مسمومیت مواد مخدر قرار دهد، به خصوص اگر به مصرف داروی خاصی عادت کرده باشید. این خطر در صورت استفاده از چندین دارو، ترکیب داروهای مختلف یا استفاده از آنها با الکل افزایش مییابد.
سابقه اختلالات روانی: اختلالات روانی نیز میتواند از عوامل خطر برای مسمومیت دارویی باشد. افسردگی و افکار خودکشی میتوانند محرکهای مسمومیت دارویی باشند. این امر به ویژه در صورتی صادق است که این علائم درمان نشوند.
در صورت مسمومیت چه اقداماتی باید انجام داد؟
- در ابتدا آرامش خود را حفظ کنید. تمامی داروها یا مواد شیمیایی عامل مسمومیت نیستند.
- اگر فردی از حال رفته یا نفس نمیکشد، فوراً با اورژانس تماس بگیرید.
- در صورت مسمومیت با سم استنشاقی مانند مونوکسید کربن، فوراً فرد را وارد هوای تازه کنید.
- اگر فردی سمی بلعیده است، زغال فعال به فرد و فوراً با اورژانس تماس بگیرید.
- در صورت تماس سم روی پوست، لباسی که سمی شده است درآورده و پوست فرد را با آب تمیز به مدت 15 تا 20 دقیقه بشویید.
- در صورت تماس سم در چشم، چشمان فرد را با آب جاری به مدت 15 تا 20 دقیقه بشویید.
تشخیص و آزمایشات
در صورت نیاز به مراجعه به اورژانس، پزشک درجه حرارت، نبض، تعداد تنفس و فشار خون را بررسی میکند.
فرد مسموم ممکن است به آزمایشات دیگری نیاز داشته باشد، از جمله:
- آزمایش خون و ادرار
- اشعه ایکس
- الکتروکاردیوگرام (ECG)
- برونکوسکوپی و آندوسکوپی
مدیریت و درمان
برای جلوگیری از جذب بیشتر سم، ممکن است درمانهای تجویز شود:
- تجویز زغال فعال جهت جذب دارو
- یک لوله از طریق بینی وارد معده میشود
- یک ملین
- ایجاد استفراغ و پمپاژ معده برای خارج کردن ماده از معده
- پمپاژ معده
- شستشوی پوست و چشم
- در صورت وجود مشکل در تنفس، از یک لوله از طریق دهان به نای و دستگاه تنفس استفاده میشود.
- مایعات از طریق ورید (IV)
- داروهایی برای معکوس کردن اثرات سم
مطالب مشابه:
مسمومیت غذایی چیست؟
بیماری کرون
رژیم غذایی برای کمبود آهن
آزمایش خون
منابع: hkpr.on.ca ، medlineplus ، healthline