مسمومیت غذایی چیست؟
مسمومیت غذایی چیست؟
مسمومیت غذایی، نوعی بیماری ناشی از غذا است. آلودگی غذا به این معنی است که با یک ارگانیسم سمی مانند باکتری، قارچ، انگل یا ویروس، آلوده شده است.
علائم مسمومیت غذایی اغلب شامل ناراحتی معده، اسهال و استفراغ است. علائم معمولاً در عرض چند ساعت یا چند روز پس از مصرف غذا شروع میشود. اکثر مردم بیماری خفیف دارند و بدون درمان بهبود مییابند.
گاهی اوقات مسمومیت غذایی باعث بیماری یا عوارض شدید میشود.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر مسمومیت غذایی هستند؟
اگر سیستم ایمنی بدن به اندازه کافی قوی نباشد، فرد ممکن است بیشتر در اثر مسمومیت غذایی بیمار شود، یا واکنش شدیدتری به مسمومیت غذایی داشته باشد. مواردی که میتوانند بر ایمنی تأثیر بگذارند، عبارتند از:
سن: کودکان زیر 5 سال با سیستم ایمنی نابالغ و افراد بالای 65 سال با کاهش سیستم ایمنی
بارداری: در هنگام بارداری منابع کمتری نسبت به معمول برای مبارزه با عفونتها در اختیار فرد قرار میگیرد.
بیماریهای مزمن: بسیاری از بیماریهای مزمن میتوانند بر سیستم ایمنی تأثیر بگذارند، از جمله عفونتها، سرطان، بیماریهای نقص ایمنی و بیماریهای خود ایمنی.
داروها: کورتیکواستروئیدها و داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی میتوانند سیستم ایمنی را سرکوب کرده و فرد را مستعد ابتلا به بیماری کنند.
علائم مسمومیت غذایی چیست؟
بسته به اینکه چه چیزی باعث بیماری شده است، علائم متفاوت است. بسته به علت ممکن است علائم طی چند ساعت یا چند هفته شروع شوند.
علائم شایع عبارتند از:
- ناراحتی معده
- اسهال و استفراغ
- اسهال همراه با مدفوع خونی
- درد و گرفتگی معده
- تب
- سردرد
مسمومیت غذایی ممکن است بر سیستم عصبی تأثیر بگذارد و باعث بیماری شدید شود. علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تاری یا دوبینی
- سردرد
- عدم حرکت در اندامها
- مشکلات بلع
- سوزن سوزن شدن یا بی حسی پوست
- ضعف
- تغییرات در صدا
زمان مراجعه به پزشک
نوزادان و کودکان
استفراغ و اسهال در نوزادان و کودکان میتواند به سرعت باعث کاهش سطح مایعات بدن شود که به آن کم آبی نیز میگویند. این مشکل میتواند باعث بیماری جدی در نوزادان شود.
اگر علائم کودک شما شامل استفراغ و اسهال و هر یک از موارد زیر است، به پزشک مراجعه کنید:
- تغییرات غیرمعمول در رفتار یا تفکر
- تشنگی بیش از حد
- ادرار کم یا عدم ادرار
- ضعف
- سرگیجه
- اسهالی که بیش از یک روز طول بکشد
- استفراغ
- مدفوعهایی که خون یا چرک دارند
- مدفوع سیاه یا قیرانی
- درد شدید در معده یا راست روده
- هر گونه تب در کودکان زیر 2 سال
- تب 102 درجه فارنهایت (38.9 درجه سانتیگراد) یا بالاتر در کودکان بزرگتر
- سابقه سایر مشکلات پزشکی
بزرگسالان
بزرگسالان در صورت مشاهده هرگونه علائم زیر بایستی فوراً به پزشک مراجعه کنند:
- علائم سیستم عصبی، مانند تاری دید، ضعف عضلانی و سوزن سوزن شدن پوست
- تغییر در تفکر یا رفتار
- تب 103 درجه فارنهایت (39.4 درجه سانتیگراد).
- استفراغ
- اسهالی که بیش از سه روز طول بکشد.
- علائم کم آبی، تشنگی بیش از حد، خشکی دهان، ادرار کم یا عدم ادرار، ضعف شدید، سرگیجه یا سبکی سر
علل
بسیاری از میکروبها یا مواد مضر به نام آلایندهها میتوانند باعث بیماریهای ناشی از غذا شوند. آلودگی غذا میتواند به یکی از موارد زیر منجر شود:
- باکتریها
- ویروسها
- انگلهایی که میتوانند در رودهها زندگی کنند.
- سموم
- باکتریهایی که حامل یا تولید سموم هستند.
- کپکهایی که سم تولید میکنند.
- مواد شیمیایی
بیش از 250 نوع خاص از مسمومیتهای غذایی وجود دارد. برخی از شایعترین علل عبارتند از:
سالمونلا:
تخم مرغ خام و مرغ نیم پز از منابع رایج مسمومیت با سالمونلا هستند. همچنین میتواند از گوشت گاو، گوشت خوک، سبزیجات و غذاهای فرآوری شده حاوی این موارد رخ دهد. سالمونلا شایعترین عامل باکتریایی مسمومیت غذایی است که بیشترین تعداد بستری شدن در بیمارستان و مرگ و میر ناشی از مسمومیت غذایی را به همراه دارد.
باکتری E. coli:
معمولاً در گوشت نیم پز و سبزیجات خام یافت میشود، باکتری E. coli سمی تولید میکند که روده کوچک را تحریک میکند.
لیستریا: باکتریهای موجود در برخی پنیرها، گوشتهای اغذیه فروشی، هات داگ و جوانههای خام میتوانند باعث لیستریوز شوند، عفونتی که به ویژه برای افراد باردار خطرناک است.
نوروویروس:
فرد میتواند با مصرف صدف نیم پز، سبزیجات برگ دار یا میوههای تازه به نورویروس مبتلا شود. همچنین فرد میتواند با مصرف غذای تهیه شده توسط فرد بیمار به آن مبتلا شود. این ویروسی است که بیشتر با آنفولانزای معده مرتبط است.
هپاتیت A:
هپاتیت A ویروسی میتواند از طریق صدف، محصولات تازه یا آب و یخ آلوده به مدفوع منتقل شود. این یک عفونت مزمن مانند سایر ویروسهای هپاتیت نیست، اما میتواند بر کبد تأثیر بگذارد.
استافیلوکوک:
عفونت استاف زمانی رخ میدهد که افراد باکتری استاف را از دست خود به غذا منتقل میکنند. غذاهایی که اغلب دخیل هستند عبارتند از: گوشت، مرغ، شیر و محصولات لبنی، سالاد، محصولات پخته شده با خامه و غیره. این باکتری میتواند قسمتهای زیادی از بدن را تحت تاثیر قرار دهد.
کمپیلوباکتر:
این عفونت باکتریایی رایج که باعث ناراحتی شدید دستگاه گوارش میشود، میتواند برای هفتهها باقی بماند. معمولاً، ماکیان، گوشت یا تخم مرغ نیم پز، گوشتهای غیر فرآوری، سبزیجات کثیف و شیر خام یا منابع آب، در این بیماری نقش دارند. همچنین از طریق آلودگی متقابل منتشر میشود.
شیگلا:
باکتری شیگلا به طور معمول در سبزیجات نپخته، صدفها و سالادهای خامهای یا سس مایونز (ماهی تن، سیب زمینی، ماکارونی، مرغ) یافت میشود. این باکتری میتواند باعث ایجاد خون یا مخاط در اسهال شود، که این عفونت گاهی اوقات اسهال خونی باسیلی نام دارد.
چگونه غذا آلوده میشود؟
آلودگی غذا میتواند در هر نقطهای از مزرعه یا ماهیگیری تا سفره رخ دهد. این آلودگی میتواند در طول رشد، برداشت یا صید، پردازش، ذخیرهسازی، حمل و نقل یا آمادهسازی غذا شروع شود.
آلودگی غذا میتواند در هر مکانی رخ دهد، از جمله خانه، زیرا:
- شستن ضعیف دستها
- ضدعفونی نکردن محلهای پخت و پز
- ذخیرهسازی نامناسب مواد غذایی که برای مدت طولانی در دمای اتاق میمانند.
عوامل خطر
هر کسی ممکن است دچار مسمومیت غذایی شود. برخی از افراد بیشتر احتمال دارد بیمار شوند یا عوارض جدیتری داشته باشند. این افراد عبارتند از:
- نوزادان و کودکان
- افراد باردار
- بزرگسالان مسن
- افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف به دلیل بیماری یا درمانهای دیگر
عوارض مسمومیت غذایی چیست؟
در بیشتر بزرگسالان سالم، عوارض ناشایع است. آنها میتوانند شامل موارد زیر باشند:
کم آبی بدن
شایعترین عارضه، کم آبی بدن است که بر اثر از دست دادن شدید آب و املاح و مواد معدنی اتفاق میافتد. هم استفراغ و هم اسهال میتوانند باعث کم آبی بدن شوند.
بیشتر بزرگسالان سالم میتوانند برای جلوگیری از کم آبی، مایعات کافی بنوشند. کودکان، سالمندان و افرادی که سیستم ایمنی ضعیف یا مبتلا به سایر بیماریها هستند، ممکن است نتوانند مایعات از دست رفته را جبران کنند، در این صورت، احتمال کم آبی آنها بیشتر است.
افرادی که دچار کم آبی میشوند ممکن است نیاز داشته باشند که مایعات را مستقیماً در بیمارستان وارد جریان خون کنند. کم آبی شدید میتواند باعث آسیب اندام و سایر بیماریهای شدید شود.
عوارض بیماری سیستمیک
برخی از آلایندهها میتوانند باعث بیماری گستردهتر در بدن شوند که به آن بیماری سیستمیک یا عفونت نیز میگویند. این در افرادی که سن بالاتری دارند، سیستم ایمنی ضعیفی دارند یا سایر شرایط پزشکی، شایعتر است. عفونتهای سیستمیک ناشی از باکتریهای غذایی ممکن است باعث ایجاد موارد زیر شود:
لخته شدن خون در کلیهها: E. coli میتواند منجر به لخته شدن خون شود و سیستم فیلتر کلیهها را مسدود کند. این بیماری که سندرم اورمیک همولیتیک نام دارد، منجر به نارسایی ناگهانی کلیهها در فیلتر کردن مواد زائد از خون میشود. در موارد کمتر، سایر باکتریها یا ویروسها ممکن است باعث این وضعیت شوند.
باکتری در جریان خون: باکتریهای موجود در خون میتوانند باعث بیماری در خود خون شوند یا بیماری را به سایر قسمتهای بدن گسترش دهند.
مننژیت: مننژیت التهابی است که ممکن است به غشاء و مایع اطراف مغز و نخاع آسیب برساند.
سپسیس: سپسیس واکنش بیش از حد سیستم ایمنی به بیماری سیستمیک است که به بافتهای بدن آسیب میرساند.
عوارض بارداری
بیماری ناشی از باکتری لیستریا در دوران بارداری میتواند منجر به موارد زیر شود:
- سقط جنین یا مردهزایی
- سپسیس در نوزاد تازه متولد شده
- مننژیت در نوزادان
عوارض نادر
عوارض نادر شامل شرایطی است که ممکن است پس از مسمومیت غذایی ایجاد شود، از جمله:
آرتریت: آرتریت تورم، حساسیت یا درد در مفاصل است.
سندرم روده تحریکپذیر: سندرم روده تحریک پذیر یک بیماری مادام العمر روده است که باعث درد، گرفتگی عضلات و حرکات نامنظم روده میشود.
سندرم گیلن باره: سندرم گیلن باره یک حمله سیستم ایمنی به اعصاب است که میتواند منجر به گزگز، بیحسی و عدم کنترل عضلانی شود.
مشکلات تنفسی: به ندرت، بوتولیسم میتواند به اعصابی که ماهیچههای درگیر در تنفس را کنترل میکنند، آسیب برساند.
تشخیص و آزمایشات
مسمومیت غذایی چگونه مشخص میشود؟
پزشک از شما در مورد علائم و آنچه اخیراً مصرف کردهاید سؤال میکند. در صورت داشتن علائم خاص، پزشک ممکن است آزمایش مدفوع و یا آزمایش خون را برای بررسی وجود انگل یا باکتری تجویز کند.
مدیریت و درمان
در بیشتر موارد، میتوانید مسمومیت غذایی را در خانه مدیریت کنید و به سادگی با هیدراته ماندن در خانه بمانید. شما از طریق اسهال، استفراغ و تب مایعات زیادی از دست میدهید. هیدراته ماندن مهمترین کاری است که میتوانید برای کمک به بدن خود در برابر این بیماری انجام دهید.
پیشگیری
برای پیشگیری از مسمومیت غذایی در خانه:
دستهای خود را با آب و صابون حداقل به مدت 20 ثانیه قل و بعد از لمس غذا بشویید.
میوهها و سبزیجات را قبل از مصرف، زیر آب جاری بشویید.
تختههای برش، چاقوها و سایر ظروف را پس از تماس با گوشت خام یا میوهها و سبزیجات شسته نشده با آب صابون بشویید.
گوشت و ماهی را کامل تا حداقل (63 درجه سانتیگراد) بپزید و حداقل سه دقیقه استراحت دهید. گوشت چرخ کرده را تا حداقل (71 درجه سانتیگراد) بپزید. مرغ کامل را تا حداقل (74 درجه سانتیگراد) بپزید.
باقیمانده غذا را بعد از صرف غذا در ظروف دردار در یخچال قرار دهید. باقیمانده غذا را میتوان 3 تا 4 روز در یخچال نگهداری کرد. اگر فکر نمیکنید ظرف 4 روز آنها را میل کنید، فوراً آنها را فریز کنید.
میتوانید غذای منجمد را به سه روش ذوب کنید. میتوانید آن را در مایکروویو قرار دهید، آن را به یخچال منتقل کنید تا یک شبه آب شود یا میتوانید غذای منجمد را در آب سرد روی کانتر قرار دهید.
اگر در سالم بودن غذای درست شده، از قبل، شک دارید، آن را بیرون بریزید. حتی اگر ظاهر آن بوی خوبی داشته باشد، ممکن است مصرف آن بی خطر نباشد.
غذاها، میوهها، سبزیجات و آجیلهای کپ زده را دور بریزید. میتوانید کپک را از غذاهایی مانند هویج، فلفل دلمهای و پنیرهای سفت پاک کنید. حداقل 2.5 سانتی متر از اطراف قسمت کپک زده غذا را برش دهید.
هر چند ماه یکبار داخل یخچال را تمیز کنید. محلول پاک کنندهای از 1 قاشق غذاخوری (15 میلی لیتر) جوش شیرین و 1 لیتر آب تهیه کنید. تمامی نواحی داخل یخچال و حتی درزگیرها را تمیز کنید. از محلول 1 قاشق غذاخوری (15 میلی لیتر) سفید کننده در 1 لیتر آب استفاده کنید.
ایمنی برای افراد در معرض خطر
مسمومیت غذایی به ویژه در دوران بارداری و برای کودکان خردسال، سالمندان و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند جدی است. این بیماریها ممکن است کشنده باشند. این افراد باید از غذاهای زیر اجتناب کنند:
- گوشت خام یا نیم پز، مرغ، ماهی و صدف.
- تخم مرغ خام یا نیم پز یا غذاهایی که ممکن است حاوی آنها باشند، مانند خمیر کلوچه و بستنی خانگی.
- جوانههای خام مانند جوانه یونجه، لوبیا، شبدر و تربچه.
- آب میوهها و سیبهای غیر ارگانیک
- شیر و فرآوردههای شیر غیر پاستوریزه.
- پنیرهای غیر پاستوریزه
- هات داگ نپخته و گوشت اغذیه فروشی.
چه غذاهایی مسمومیت غذایی را بدتر میکند؟
برخی غذاها و نوشیدنیها میتوانند مسمومیت غذایی را بدتر کنند، از جمله:
- غذاهای چرب و سرخ شده
- غذاهای تند
- لبنیات
- کافئین
- الکل
- غذاهای پر فیبر
- نیکوتین
- غذاهای اسیدی
مطالب مشابه:
یبوست
تیروئیدیت
بیماری کرون
بیماری های گوارشی
منابع: my.clevelandclinic ، mayoclinic
آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک، سپاس فراوان از آگاهی رسانیتان
سلام و عرض ادب!
سپاسگزاریم از حمایت شما.