نوروفیبروماتوز نوع 1 (NF1)
نوروفیبروماتوز نوع 1 (NF1)
نوروفیبروماتوز نوع 1 (NF1) شایع‌ترین نوع نوروفیبروماتوز است. این بیماری، پوست و سیستم عصبی (مغز، نخاع و اعصاب) را تحت تأثیر قرار می‌دهد، که رایج ترین علائم آن، لکه‌های متعدد قهوه‌ای و تومورها در پوست و اعصاب است. این بیماری هر فرد را به طور متفاوتی تحت تأثیر قرار می‌دهد. بنابراین، پزشک می‌تواند یک برنامه درمانی فردی را فقط برای وضعیت همان بیمار ایجاد کند.
NF1 بر میزان رشد سلول‌های خاص در بدن تأثیر می‌گذارد. این امر منجر به تشکیل تومورهای خوش‌خیم (غیرسرطانی) می‌شود. این تومورها به‌طور خاص تومورهای عصبی به نام نوروفیبروما هستند. تومورها روی اعصاب مغز، نخاع و پوست تشکیل می‌شوند. شایع‌ترین علامت NF1 لکه‌های متعدد قهوه ای است. علاوه بر این، علائم همچنین می‌توانند بر چشم‌ها و استخوان‌ها نیز تأثیر بگذارند.
علائم و علل نوروفیبروماتوز نوع 1 (NF1)
علائم نوروفیبروماتوز نوع 1 به دلیل فشار بر اعصاب رخ می‌دهد. نشانه‌های رایج NF1 عبارتند از:
- بیش از شش لکه قهوه‌ای (خال‌های مادرزادی که به صورت تکه‌های صاف از پوست قهوه‌ای روشن تا تیره ظاهر می‌شوند).
- دو یا چند تومور نوروفیبروما زیر پوست رشد می‌کنند. تومورها می‌توانند در هر جایی از بدن ظاهر شوند. آنها می‌توانند به اندازه نخود یا بزرگ، نرم یا سفت باشند و اغلب با تغییر رنگ پوستی تیره‌تر از رنگ طبیعی پوست همراه هستند.
- کک و مک در زیر بغل، کشاله ران و گاهی اوقات زیر سینه‌ها.
- رشد روی عنبیه (گره‌های لیش) یا عصب بینایی (گلیومای بینایی) و مشکلات بینایی مرتبط.
- ناهنجاری‌های رشد استخوان مانند اسکولیوز یا انحنای استخوان‌های پا، سر بزرگ (ماکروسفالی) و قد کوتاه.
- اختلال نقص توجه/بیش فعالی (ADHD).
درد و مشکل در حرکت و عملکرد اندام‌هایی که تومورها در آنها رشد می‌کنند. علائم می‌توانند از خفیف تا شدید متغیر باشند و در طول حیات رخ دهند (همه علائم از بدو تولد وجود ندارند). این بیماری هر فرد را به طور متفاوتی تحت تأثیر قرار می‌دهند.
چه عللی باعث نوروفیبروماتوز نوع 1 می‌شود؟
نوروفیبروماتوز نوع 1 ناشی از یک ژن تغییر یافته است که یا از والدین به ارث می‌رسد یا در زمان لقاح رخ می‌دهد.
ژن NF1 روی کروموزوم 17 قرار دارد. این ژن پروتئینی به نام نوروفیبرومین تولید می‌کند که به تنظیم رشد سلول کمک می‌کند. هنگامی که ژن تغییر می‌کند، باعث از بین رفتن نوروفیبرومین می‌شود. این امر به سلول‌ها اجازه می‌دهد بدون کنترل رشد کنند.
یک تغییر ژنتیکی در ژن نوروفیبروماتوز 1 باعث NF1 می‌شود. نوروفیبروماتوز ۱ به بدن دستورالعمل‌هایی برای ایجاد پروتئین نوروفیبروماتوز می‌دهد. این پروتئین یک سرکوب‌کننده تومور است. این پروتئین تعداد دفعات تقسیم و تکثیر سلول را کنترل می‌کند. وقتی بدن دستورالعمل‌های مناسبی برای ایجاد نوروفیبروماتوز نداشته باشد، به این معنی است که برخی از سلول‌های بدن آنطور که باید تقسیم و تکثیر نمی‌شوند. در عوض، آنها کپی‌های زیادی از خود ایجاد می‌کنند. در نتیجه، تومورها شکل می گیرند.
افراد می‌توانند تغییر ژنتیکی را از یکی از والدین بیولوژیکی خود به ارث ببرند. این یک الگوی وراثت اتوزومال غالب است. اما افراد می‌توانند این تغییر ژنتیکی را بدون هیچ سابقه خانوادگی نیز داشته باشند. حدود نیمی از موارد NF1 به طور خود به خود رخ می‌دهد. این بدان معناست که تغییر ژنتیکی به طور تصادفی اتفاق می‌افتد و فرد آن را از کسی به ارث نمی‌برد.
عوارض نوروفیبروماتوز نوع 1 چیست؟
عوارض نوروفیبروماتوز نوع 1 (NF1) حتی در یک خانواده نیز متفاوت است. به طور کلی، عوارض زمانی رخ می‌دهند که تومورها بر بافت عصبی تأثیر می‌گذارند یا به اندام‌های داخلی فشار می‌آورند.
عوارض NF1 شامل موارد زیر است:
علائم عصبی:
مشکل در یادگیری و تفکر شایع‌ترین علائم عصبی مرتبط با NF1 هستند. عوارض کمتر شایع شامل صرع و تجمع مایع اضافی در مغز است.
نگرانی در مورد ظاهر:
علائم قابل مشاهده NF1 می‌تواند شامل لکه‌های گسترده قهوه ای، نوروفیبروم‌های زیاد در ناحیه صورت یا نوروفیبروم‌های بزرگ باشد. در برخی افراد، این می‌تواند باعث اضطراب و پریشانی عاطفی شود، حتی اگر از نظر پزشکی جدی نباشند.
علائم اسکلتی:
برخی از کودکان استخوان‌هایی دارند که طبق معمول تشکیل نشده‌اند. این می‌تواند باعث خمیدگی پاها و شکستگی‌هایی شود که گاهی اوقات بهبود نمی‌یابند. NF1 می‌تواند باعث انحنای ستون فقرات، معروف به اسکولیوز، شود که ممکن است نیاز به بریس یا جراحی داشته باشد. NF1 همچنین با تراکم معدنی استخوان کمتر مرتبط است که خطر ضعف استخوان‌ها، معروف به پوکی استخوان، را افزایش می‌دهد.
تغییرات بینایی:
گاهی اوقات توموری به نام گلیوم مسیر بینایی روی عصب بینایی ایجاد می‌شود. وقتی این اتفاق می‌افتد، می‌تواند بر بینایی تأثیر بگذارد.
افزایش علائم در زمان تغییرات هورمونی:
تغییرات هورمونی مرتبط با بلوغ یا بارداری ممکن است باعث افزایش نوروفیبروم‌ها شود. اکثر افرادی که NF1 دارند، بارداری‌های سالمی دارند، اما احتمالاً نیاز به نظارت توسط متخصص زنان و زایمانی دارند که با NF1 آشنا باشد.
علائم قلبی عروقی:
افرادی که NF1 دارند، خطر فشار خون بالا را افزایش می‌دهند و ممکن است دچار بیماری‌های رگ‌های خونی شوند.
مشکل در تنفس:
به ندرت، نوروفیبروم‌های پلکسی‌فرم می‌توانند به راه هوایی فشار وارد کنند.
سرطان:
برخی از افرادی که NF1 دارند، تومورهای سرطانی ایجاد می‌کنند. این تومورها معمولاً از نوروفیبروم‌های زیر پوست یا از نوروفیبروم‌های پلکسی‌فرم ایجاد می‌شوند. افرادی که NF1 دارند، خطر ابتلا به انواع دیگر سرطان نیز در آنها بیشتر است. این سرطان‌ها شامل سرطان سینه، لوسمی، سرطان روده بزرگ، تومورهای مغزی و برخی از انواع سرطان بافت نرم هستند.
غربالگری سرطان سینه باید برای زنان مبتلا به NF1 در مقایسه با افراد معمولی، زودتر، در سن 30 سالگی، آغاز شود. تومور خوش‌خیم غده فوق کلیوی، که به عنوان فئوکروموسیتوم شناخته می‌شود. این تومور غیرسرطانی هورمون‌هایی تولید می‌کند که فشار خون را افزایش می‌دهند. اغلب برای برداشتن آن به جراحی نیاز است.
تشخیص و آزمایش‌ها
پزشک پس از معاینه فیزیکی و آزمایش، نوروفیبروماتوز نوع ۱ را تشخیص می‌دهد. در طول معاینه، آنها به دنبال علائم بیماری می‌گردند و اطلاعات بیشتری در مورد علائم بیماری کسب می‌کنند.
آزمایش‌ها و بررسی‌های تکمیلی در NF1:
1. آزمایش ژنتیکی (Molecular Testing)
آزمایش شناسایی جهش در ژن NF1 (واقع در کروموزوم 17q11.2)
برای تأیید تشخیص، به‌ویژه در مواردی که علائم بالینی ناقص یا نامشخص هستند
برای مشاوره ژنتیک خانواده و شناسایی ناقلان
2. آزمایش‌های تصویربرداری (Imaging Studies)
MRI مغز و نخاع:
برای بررسی وجود:
گلیوما بینایی (optic pathway gliomas)
نوروفيبروم‌های داخلی
تومورهای دیگر CNS
MRI ستون فقرات:
بررسی نوروفيبروم‌های نخاعی و پلاکسفورم (plexiform neurofibromas)
CT اسکن:
در صورت نیاز برای بررسی تغییرات استخوانی مانند اسکولیوز یا دیسپلازی استخوان‌ها
3. بررسی‌های چشمی (Ophthalmologic Exam)
معاینه کامل چشم با لامپ شکاف برای بررسی:
ندول‌های Lisch (رنگ‌دانه‌های قهوه‌ای در عنبیه)
گلیوما عصب بینایی
کاهش بینایی
4. ارزیابی‌های نورولوژیک و رشدی
ارزیابی عملکرد شناختی و یادگیری (تست‌های روان‌شناختی)
برای شناسایی مشکلات یادگیری یا اختلال توجه در کودکان
بررسی نورولوژیک دوره‌ای برای تشخیص علائم جدید مثل تشنج یا ضعف عضلانی
5. آزمایش‌های تخصصی دیگر (در صورت وجود علائم)
بیوپسی از ضایعه مشکوک (در صورت رشد سریع یا غیرمعمول)
برای بررسی احتمال تغییرات بدخیم مانند MPNST (تومور بدخیم بافت عصبی محیطی)
تست‌های شنوایی و تعادل (در مواردی با درگیری گوش داخلی یا عصب شنوایی)
ارزیابی فشار خون و ادرار
چون برخی بیماران مبتلا به NF1 مستعد فئوکروموسیتوما هستند
6. بررسی‌های ارتوپدی و اسکلتی
رادیوگرافی استخوان‌ها برای بررسی:
اسکولیوز
دیسپلازی استخوان ران یا ساق پا
شبه آرتروز (pseudarthrosis)
برای بسیاری از افراد، تشخیص NF1 در دوران بزرگسالی رخ می‌دهد. زیرا علائم با افزایش سن به صورت مرحله‌ای ظاهر می‌شوند. به عنوان مثال، ممکن است فرد با لکه‌های قهوه ای متولد شود (یا در چند سال اول ظاهر شوند)، اما ممکن است کک و مک در زیر بغل یا ناحیه کشاله ران تا سن ۳ تا ۵ سالگی ظاهر نشود. نوروفیبروماها در دوران بزرگسالی شایع هستند. تغییرات بینایی معمولاً افراد را به مراجعه به پزشک برای تشخیص سوق می‌دهد.
کنترل و درمان
یک پزشک می‌تواند به شما در کنترل علائم این بیماری کمک کند. درمان بسته به اینکه علائم چگونه بر افراد تأثیر می‌گذارند، متفاوت است و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- جراحی برداشتن تومور.
- شیمی درمانی برای تومورهایی که به سرطان تبدیل می‌شوند.
- جراحی یا استفاده از بریس (براکت) برای ناهنجاری‌های رشد استخوان.
- داروهایی برای درمان رشد تومور (سلومتینیب).
- داروهایی برای کنترل علائم (مانند ADHD).
- در صورت داشتن NF1، افراد باید حداقل سالی یک بار به طور منظم معاینه پزشکی و همچنین معاینه چشم پزشکی سالانه داشته باشند. علاوه بر این، باید حداقل سالی یک بار فشار خون خود را برای بررسی عوارض کنترل کنند.
بسیاری از افراد همچنین با صحبت با یک متخصص سلامت روان یا پیوستن به یک گروه حمایتی، اثرات این بیماری را بر سلامت روان خود کنترل می‌کنند.
نتیجه گیری
نوروفیبروماتوز نوع 1 (NF1)، رایج‌ترین نوع نوروفیبروماتوز، می‌تواند قسمت‌های مختلف بدن، به ویژه پوست و سیستم عصبی را تحت تأثیر قرار دهد. علائم می‌تواند در روال روزانه و احساس فرد نسبت به بدن خود اختلال ایجاد کند. در نهایت، پزشک می‌تواند در یافتن گزینه درمانی مناسب برای درمان این بیماری کمک کند. همچنین ممکن است جهت اقدام به بارداری، والدین را به یک مشاوره ژنتیک ارجاع دهد.
مطالب مشابه:
