اختلالات خونی غیر سرطانی: علائم و درمان
اختلالات خونی غیر سرطانی: علائم و درمان
اختلالات خونی غیر سرطانی شرایطی هستند که بر سلول‌های خونی مانند گلبولهای قرمز، گلبولهای سفید و پلاکت‌ها تأثیر می‌گذارند. برخی اختلالات خونی ممکن است علائم و عوارض ایجاد کنند، اما اکثر آنها قابل درمان هستند.
اختلالات خونی غیر سرطانی
برخی از شایع‌ترین اختلالات خونی غیر سرطانی عبارتند از:
- کم خونی
- ترومبوسیتوپنی (تعداد کم پلاکت)
- هموفیلی
- بیماری سلول داسی‌شکل
- پلی سیتمی ورا
- تالاسمی
- کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B12
- کم‌خونی آپلاستیک
- کم خونی همولیتیک HA
- کم خونی فقر آهن
- پورپورای ترومبوسیتوپنی ایدیوپاتیک (ITP)
اختلالات خونی غیرسرطانی می‌توانند مشکلاتی مانند کم خونی، مشکلات لخته شدن خون، یا تولید غیرطبیعی سلول‌های خونی ایجاد کنند.
انواع شایع اختلالات خونی غیر سرطانی
کم خونی
کم خونی یکی از شایع‌ترین اختلالات خونی غیرسرطانی است و زمانی که گلبولهای قرمز کافی وجود نداشته باشد یا زمانی که گلبولهای قرمز فاقد هموگلوبین کافی، پروتئینی که اکسیژن را حمل می‌کند، باشد رخ می‌دهد. این کمبود اکسیژن در بدن می‌تواند منجر به علائمی مانند خستگی، ضعف، سرگیجه، رنگ پریدگی پوست و تنگی نفس شود.
علل کم خونی
- کمبود آهن: شایع‌ترین علت، که منجر به کاهش تولید گلبولهای قرمز خون می‌شود.
- کمبود ویتامین: کمبود ویتامین B12 یا اسید فولیک می‌تواند در تولید گلبولهای قرمز خون اختلال ایجاد کند.
- بیماری‌های مزمن: شرایطی مانند بیماری کلیوی یا اختلالات التهابی می‌تواند بر تولید گلبولهای قرمز تأثیر بگذارد.
- خونریزی: قاعدگی‌های شدید، خونریزی گوارشی یا جراحی می‌تواند منجر به کم خونی شود.
درمان
- مکمل‌های آهن برای کم خونی ناشی از فقر آهن.
- مکمل‌های ویتامین B12 یا اسید فولیک برای کم خونی ناشی از کمبود ویتامین.
- داروهایی برای تحریک تولید گلبولهای قرمز خون، مانند عوامل محرک اریتروپوئز.
- در موارد شدید ممکن است نیاز به انتقال خون باشد.
اختلالات پلاکتی (ترومبوسیتوپنی)
پلاکت‌ها برای لخته شدن خون ضروری هستند و زمانی که سطح آنها خیلی پایین باشد، می‌تواند منجر به کبودی، خونریزی طولانی مدت و افزایش خطر خونریزی شود.
علل ترومبوسیتوپنی
- بیماری‌های خود ایمنی (مانند لوپوس) باعث می‌شود بدن به پلاکت‌های خود حمله کند.
- عفونت‌های ویروسی مانند هپاتیت یا HIV می‌توانند تولید پلاکت را کاهش دهند.
- برخی داروها، از جمله شیمی درمانی و آنتی بیوتیک‌ها، ممکن است در تولید پلاکت اختلال ایجاد کنند.
- اختلالات مغز استخوان که بر تولید پلاکت تاثیر می‌گذارد.
علائم
- کبودی ناگهانی
- خونریزی‌های مکرر بینی
- خونریزی طولانی مدت از بریدگی
- لکه‌های کوچک، قرمز یا بنفش که به دلیل شکستن رگ‌های خونی ریز زیر پوست، ظاهر می شوند.
درمان
- اگر علت، خودایمنی باشد، کورتیکواستروئیدها سیستم ایمنی را سرکوب می‌کنند.
- تزریق پلاکت برای افزایش تعداد پلاکت در موارد شدید.
- درمان با ایمونوگلوبولین در موارد خاص خود ایمنی.
- درمان علت زمینه‌ای، مانند قطع داروهایی که بر پلاکت‌ها تأثیر می‌گذارند یا درمان عفونت‌ها.
هموفیلی
هموفیلی یک اختلال ژنتیکی نادر است که توانایی لخته شدن خون را مختل می‌کند. افراد مبتلا به هموفیلی می‌توانند خونریزی خود به خود یا خونریزی طولانی مدت در اثر جراحات را تجربه کنند، زیرا بدن آنها نمی‌تواند فاکتورهای انعقادی کافی تولید کند.
علل هموفیلی
جهش‌های ژنتیکی: هموفیلی ارثی است و معمولاً مردان را بیشتر از زنان مبتلا می‌کند.
علائم
- کبودی ناگهانی یا بیش از حد
- درد مفاصل و تورم ناشی از خونریزی داخلی
- خونریزی که پس از بریدگی یا جراحت متوقف نمی‌شود
- خون در ادرار یا مدفوع
درمان
- درمان جایگزینی فاکتورهای انعقادی: تزریق منظم پروتئین‌های فاکتور انعقادی.
- دسموپرسین برای کمک به توقف خونریزی در بیماران مبتلا به بیماری فون ویلبراند یا درمان هموفیلی خفیف A استفاده می‌شود.
- مراقبت‌های پیشگیرانه برای جلوگیری از صدمات و دوره‌های خونریزی.
بیماری سلول داسی شکل
بیماری سلول داسی شکل یک اختلال خونی ارثی است که باعث سفت شدن گلبولهای قرمز خون و شکلی شبیه به هلال یا داسی می‌شود. این بیماری غیر طبیعی می‌تواند جریان خون را مسدود کند و منجر به درد و آسیب احتمالی اندام شود.
علل بیماری سلول داسی شکل
آنها از هر دو والدینی که دارای بیماری سلول داسی شکل هستند (وراثت اتوزومال مغلوب) به ارث می‌رسند.
علائم
- درد به ویژه در استخوان‌ها و مفاصل.
- تورم در دست و پا.
- عفونت‌های مکرر به دلیل آسیب طحال.
- خستگی و رنگ پریدگی.
درمان
- هیدروکسی اوره برای کاهش درد.
- از انتقال خون برای افزایش تعداد گلبولهای قرمز سالم استفاده می‌شود.
- پیوند مغز استخوان یا سلول‌های بنیادی در موارد شدید.
پلی سیتمی ورا
پلی سیتمی ورا یک اختلال خونی است که در آن بدن تعداد زیادی گلبول قرمز تولید می‌کند که منجر به غلیظ شدن خون می‌شود و می‌تواند خطر لخته شدن خون را افزایش دهد و عوارضی مانند سکته مغزی یا حمله قلبی ایجاد کند.
علل پلی سیتمی ورا
جهش ژن JAK2 باعث می‌شود مغز استخوان گلبولهای قرمز بیش از حد تولید کند.
علائم
- سردرد و سرگیجه
- خارش پوست به خصوص بعد از حمام گرم
- قرمزی یا برافروختگی صورت
- خستگی و ضعف
- افزایش خطر لخته شدن خون
درمان
- انجام فلبوتومی برای کاهش سطح گلبولهای قرمز.
- آسپرین برای کاهش خطر لخته شدن
- شیمی درمانی یا اینترفرون درمانی برای کاهش تولید سلول‌های خونی.
تالاسمی
تالاسمی یک اختلال ژنتیکی است که باعث تولید غیرطبیعی هموگلوبین می‌شود و منجر به کم خونی می‌شود. بسته به نوع تالاسمی (آلفا یا بتا)، افراد مبتلا به تالاسمی ممکن است کم خونی خفیف تا شدید را تجربه کنند.
علل
جهش‌های ارثی در ژن‌های مسئول تولید هموگلوبین.
علائم
- خستگی و ضعف
- پوست رنگ پریده یا زرد شده
- ناهنجاری‌های استخوانی، به ویژه در صورت و جمجمه
- رشد آهسته در کودکان
درمان
- برای جایگزینی گلبولهای قرمز، تزریق خون به طور منظم انجام شود.
- درمان کیلاسیون آهن، آهن اضافی را از بدن خارج می‌کند و در اثر تزریق مکرر خون انباشته می‌شود.
- پیوند مغز استخوان در موارد شدید.
کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B12
کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B12 که به عنوان کمبود کوبالامین نیز شناخته می‌شود، وضعیتی است که بدن نتواند به اندازه کافی گلبولهای قرمز سالم تولید کند، زیرا ویتامین B12 کافی ندارد.
علل
- فاکتور داخلی، یک نوع پروتئین است که معده تولید می‌شود و به جذب ویتامین B12 کمک می‌کند.
- مصرف بیش از حد الکل
- برخی داروها
- جراحی‌های معده مانند بای پس
- مشکلات خودایمنی مانند بیماری سلیاک و اختلالات تیروئیدی
- اختلالات ژنتیکی
- اختلالات روده ای مانند کولیت اولسراتیو، بیماری کرون
علائم
- احساس گزگز یا درد در دست و پاها
- خستگی
- تنگی نفس
- سرگیجه
- پوست رنگ پریده
- ضربان قلب نامنظم
- کاهش وزن
- ضعف عضلانی
- حرکات ناپایدار
- آشفتگی ذهنی
درمان
- تزریق مکمل های ویتامین B12
- مصرف مواد مغذی غنی از ویتامین B12
- تزریق خون
کم خونی آپلاستیک (AA)
کم خونی آپلاستیک (AA) یک بیماری خونی است که باعث می‌شود مغز استخوان قادر به تولید سلول‌های خونی جدید کافی برای تامین نیازهای بدن نباشد.
این به دلیل آسیب به سلول‌های بنیادی داخل مغز استخوان رخ می‌دهد. شایع‌ترین علت این عارضه یک بیماری خود ایمنی است که باعث می‌شود بدن به سلول‌های سالم خود حمله کند.
علل
- برخی داروها مانند داروهای شیمی درمانی
- قرار گرفتن در معرض برخی از سموم و مواد شیمیایی محیطی
- استعداد ژنتیکی
- کم خونی آپلاستیک می‌تواند به سرعت یا آهسته ایجاد شود و ممکن است از خفیف تا شدید متغیر باشد.
- علائم کم خونی آپلاستیک شامل خستگی، عفونت‌های مداوم و کبودی یا خونریزی آسان است.
درمان
- پیوند خون و مغز استخوان
- انتقال خون
- داروهایی برای سرکوب سیستم ایمنی
- داروهایی برای کمک به تولید سلول‌های خونی جدید
- کاهش قرار گرفتن در معرض سموم محیطی
درمان‌های پزشکی می‌تواند به درمان کم خونی آپلاستیک کمک کند و پیوند خون و مغز استخوان حتی ممکن است این بیماری را برای برخی افراد درمان کند.
عدم درمان مناسب، می‌تواند عوارض جدی مانند بی‌نظمی ضربان قلب و نارسایی قلبی ایجاد کند.
کم خونی همولیتیک HA
کم خونی همولیتیک (HA) نوع دیگری از بیماری خونی است و زمانی رخ می‌دهد که گلبولهای قرمز سریع‌تر از جایگزین شدن آنها، تخریب می‌شوند.
همولیز فرآیندی است که گلبولهای قرمز را از بین می‌برد. افراد مبتلا به بیمار‌ی‌هایی که می‌توانند همولیز را تسریع کنند در معرض خطر ابتلا به HA هستند. نمونه‌هایی از این شرایط عبارتند از:
- عفونت‌ها
- شرایط خود ایمنی
- نارسایی مغز استخوان
- عوارض ناشی از انتقال خون
- بیماری‌های خونی ارثی، مانند بیماری سلول داسی شکل یا تالاسمی
- داروهای خاص
علائم و نشانه‌های HA ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- خستگی
- ضعف
- سرگیجه
- بزرگ شدن کبد یا طحال
درمان
افراد مبتلا به HA خفیف و بدون علامت ممکن است نیازی به درمان نداشته باشند. برخی دیگر ممکن است به یک یا چند درمان زیر نیاز داشته باشند:
- داروها
- انتقال خون
- جراحی برای برداشتن طحال
- پیوند خون و مغز استخوان
کم خونی فقر آهن
کم خونی فقر آهن در اختلالات خونی غیر سرطانی، وضعیتی است که در آن خون فاقد گلبولهای قرمز سالم است.
کم خونی ناشی از فقر آهن به دلیل کمبود آهن است و بدون آهن کافی، بدن نمی‌تواند به اندازه کافی ماده‌ای را در گلبولهای قرمز تولید کند که آنها را قادر به حمل اکسیژن (هموگلوبین) می‌کند. در نتیجه، کم خونی ناشی از فقر آهن ممکن است علائم خستگی و تنگی نفس ایجاد کند.
علل
- از دست دادن خون
- کمبود آهن در رژیم غذایی
- ناتوانی در جذب آهن
- بارداری
علائم
- خستگی
- ضعف
- پوست رنگ پریده
- درد قفسه سینه، ضربان قلب سریع یا تنگی نفس
- سردرد، سرگیجه
- دست و پاهای سرد
- التهاب یا درد زبان
- ناخن‌های شکننده
- هوس غیرمعمول برای مواد غیر مغذی مانند یخ، خاک یا نشاسته
- کم اشتهایی به خصوص در نوزادان و کودکان مبتلا به کم خونی فقر آهن
درمان
- اصلاح رژیم غذایی
- تجویز مکمل‌های آهن
- انتقال خون (در صورت کمبود آهن، تزریق خون می‌تواند به سرعت سطح آهن را افزایش دهد)
ترومبوسیتوپنی ایمنی (ITP)
ITP یک اختلال خونی در اختلالات خونی غیر سرطانی است که در آن فرد دارای تعداد ناکافی پلاکت خون است. پلاکت‌ها اجزای خون هستند که به هم می‌چسبند و روی زخم را می‌بندند. به این ترتیب، ITP می‌تواند باعث مشکلات خونریزی شود.
ITP زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی به اشتباه به پلاکت‌های بدن حمله کرده و آنها را از بین می‌برد یا باعث می‌شود بدن پلاکت‌های کمتری تولید کند.
علل
داروهای خاص مانند:
- آنتی بیوتیک‌ها
- ضد ویروس‌ها
- ضد التهاب‌ها
- عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی
- واکسن‌های خاص، مانند واکسن سرخک، اوریون، سرخجه (MMR).
علائم
- پتشی (petechiae) که لکه‌های کوچک زیر پوست هستند.
- پورپورا، که لکه‌های قرمز، بنفش یا قهوه‌ای روی پوست هستند.
- هماتوم که مجموعه‌ای از خون لخته یا نیمه لخته در زیر پوست است.
- خونریزی بینی، لثه
- وجود خون در ادرار یا مدفوع
- خونریزی شدید قاعدگی
- خستگی مفرط
درمان
برای کودکان مبتلا به ITP حاد، این بیماری معمولاً طی چند هفته یا چند ماه به خودی خود از بین می‌رود و هرگز باز نمی‌گردد.
داروها گزینه درمانی برای کودکان و بزرگسالان مبتلا به ITP هستند و هدف آنها افزایش تعداد پلاکت‌ها است.
در برخی موارد، پزشکان ممکن است درمان‌های اضافی مانند تزریق پلاکت یا جراحی برای برداشتن طحال را توصیه کنند.
نتیجه گیری
اختلالات خونی غیرسرطانی می‌توانند به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارند، اما با تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، بسیاری از این شرایط قابل کنترل هستند. پیشرفت علم پزشکی امکان کنترل علائم و کاهش عوارض را فراهم کرده است. اگر علائم اختلال خونی مانند خستگی، کبودی یا خونریزی غیرطبیعی را مشاهده کردید، برای تشخیص و برنامه درمانی مناسب با یک پزشک مشورت کنید.
مطالب مشابه:
هموکروماتوز
کم خونی فقر آهن
بیماری سلیاک
آزمایش دی دایمر D-dimer
منابع: drkarunhematology ، medicalnewstoday
