سرطان پاراتیروئید
سرطان پاراتیروئید
سرطان پاراتیروئید در یکی از چهار غده پارتیروئید که بخشی از سیستم غدد درون ریز هستند، ایجاد می شود. غدد پاراتیروئید معمولاً در پشت تیروئید در گردن قرار دارند. این غدد هورمون پاراتیروئید را برای کنترل میزان کلسیم خون تولید می کنند. در نهایت، جراحی رایج‌ترین روش درمان سرطان پاراتیروئید است.
پزشکان این سرطان را به یکی از سه روش زیر طبقه‌بندی میکنند:
موضعی: به این معنی است که سرطان در غده پاراتیروئید یافت می‌شود و ممکن است به بافت‌های اطراف گسترش یافته باشد.
متاستاتیک: به این معنی است که سرطان به سایر قسمت‌های بدن مانند غدد لنفاوی، کبد، ریه‌ها، استخوان یا پانکراس گسترش پیدا کرده است. تقریباً 10 تا 30 درصد از افرادی که به این سرطان مبتلا می‌شوند، در زمان تشخیص، سرطان متاستاتیک خواهند داشت. معمولاً سرطان به ریه، استخوان یا کبد گسترش یافته است.
عودکننده: به این معنی است که سرطان پس از درمان اولیه – معمولاً برداشتن غده سرطانی با جراحی – برمی‌گردد. بیش از نیمی از افراد مبتلا به این بیماری، عود بیماری را تجربه خواهند کرد. معمولاً سرطان دو تا پنج سال پس از اولین جراحی برمی‌گردد، اما بازگشت آن می‌تواند بیش از 20 سال طول بکشد.
غدد پاراتیروئید چیست؟
بیشتر افراد چهار غده پاراتیروئید به اندازه نخود دارند که در پشت غده تیروئید آنها قرار دارند. غدد پاراتیروئید مانند تیروئید، بخشی از سیستم غدد درون ریز هستند. گاهی اوقات، غدد پاراتیروئید را می‌توان در امتداد مری یا در قفسه سینه یافت. این غدد به عنوان غدد پاراتیروئید نابجا (در یک مکان غیرطبیعی) شناخته می‌شوند.
غدد پاراتیروئید با تولید هورمون پاراتیروئید (PTH) وظیفه کنترل میزان کلسیم خون را بر عهده دارند. گاهی اوقات، یک یا چند غده پاراتیروئید می‌توانند هورمون بیش از حد آزاد (ترشح) کنند. این به عنوان پرکاری پاراتیروئید اولیه یا pHPT شناخته می‌شود. وجود هورمون بیش از حد باعث افزایش سطح کلسیم در خون می‌شود، وضعیتی که به عنوان هیپرکلسمی شناخته می‌شود.
تفاوت بین سرطان پاراتیروئید و آدنوم پاراتیروئید چیست؟
آدنوم یک رشد خوش‌خیم (غیرسرطانی) در غده پاراتیروئید است. سرطان زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های بدخیم (سرطانی) در بافت پاراتیروئید تشکیل می‌شوند. در محدوده اختلالات پاراتیروئید، آدنوم‌های پاراتیروئید بسیار شایع‌تر از سرطان پاراتیروئید هستند.
هم کارسینوم پاراتیروئید و هم آدنوم‌های پاراتیروئید اغلب باعث می‌شوند پاراتیروئید فرد بیش از حد فعال شود و هورمون (PTH) زیادی آزاد کند که باعث هیپرکلسمی می‌شود. هیپرکلسمی می‌تواند برای بدن و سلامتی فرد مضر باشد. به همین دلیل، رایج‌ترین درمان برای کارسینوم پاراتیروئید و آدنوم‌های پاراتیروئید، برداشتن غده پاراتیروئید بیش فعال از طریق جراحی است.
تشخیص تفاوت بین آدنوم خوش‌خیم پاراتیروئید و کارسینوم پاراتیروئید می‌تواند برای پزشکان دشوار باشد، زیرا سلول‌های آنها شبیه به هم به نظر می‌رسند. پس از برداشتن غده پاراتیروئید بیش فعال با جراحی، آزمایش‌های بیشتری لازم است تا مشخص شود که آیا آدنوم است یا سرطان.
هیپرکلسمی چیست و چگونه با سرطان پاراتیروئید مرتبط است؟
هیپرکلسمی به این معنی است که سطح کلسیم در خون بالاتر از حد طبیعی است. افراد مبتلا به این سرطان اغلب دچار هیپرکلسمی می‌شوند، زیرا این سرطان باعث می‌شود غده پاراتیروئید بیش از حد فعال شود و مقادیر زیادی هورمون (PTH) آزاد کند. هورمون پاراتیروئید میزان کلسیم خون را تنظیم می‌کند، بنابراین هورمون پاراتیروئید بیش از حد به این معنی است که کلسیم زیادی در خون وجود دارد.
هیپرکلسمی می‌تواند برای سلامتی و بدن مضر باشد. به همین دلیل، درمان هیپرکلسمی ناشی از کارسینوم پاراتیروئید به همان اندازه درمان خود سرطان مهم است.
انواع سرطان پاراتیروئید چیست؟
دو نوع وجود دارد: شایع‌ترین نوع زمانی است که سلول‌های سرطانی باعث می‌شوند غده پاراتیروئید هورمون زیادی تولید و آزاد کند که باعث افزایش سطح کلسیم در خون می‌شود.
نوع دیگر، کارسینوم (سرطان) پاراتیروئید غیرفعال (که به آن غیر ترشح کننده نیز گفته می‌شود) می باشد. این نوع سرطان متفاوت است، زیرا افراد مبتلا به کارسینوم پاراتیروئید غیرفعال، سطح هورمون پاراتیروئید و کلسیم خونشان افزایش نمی‌یابد. کارسینوم پاراتیروئید غیرفعال کمتر از 10٪ از موارد سرطان را تشکیل می‌دهد، که آن را بسیار نادر می‌کند.
پس از تشخیص کارسینوم پاراتیروئید، آزمایش‌های بیشتری انجام می‌شود تا بر اساس یافته‌های آزمایش، مشخص شود که آیا سرطان موضعی (در یک مکان یافت می‌شود)، متاستاتیک (سلول‌های سرطانی به قسمت دیگری از بدن گسترش یافته‌اند) یا عودکننده (سرطان پس از درمان برمی‌گردد) است.
چه کسانی احتمال ابتلا به سرطان پاراتیروئید را دارند؟
این بیماری مردان و زنان را به طور مساوی تحت تأثیر قرار می‌دهد و معمولاً در افراد بالای 30 سال رخ می‌دهد.
علائم و علل سرطان پاراتیروئید
علت شناخته‌شده‌ای برای این بیماری وجود ندارد.
اختلالات ژنتیکی زیر از عوامل خطر محسوب می‌شوند:
- نئوپلازی غدد درون‌ریز چندگانه نوع I (MEN1).
- هیپرپاراتیروئیدیسم ایزوله خانوادگی (FIHP).
- سندرم تومور فک-هیپرپاراتیروئیدیسم.
پرتودرمانی قبلی برای سر یا گردن نیز می‌تواند خطر ابتلا به این سرطان را افزایش دهد.
علائم سرطان پاراتیروئید چیست؟
بیشتر علائم این بیماری در واقع علائم هیپرکلسمی هستند که به دلیل آن ایجاد می‌شوند.
علائم و نشانه‌های هیپرکلسمی عبارتند از:
- تکرر ادرار
- تشنگی بسیار زیاد
- حالت تهوع و استفراغ
- عدم اشتها
- یبوست
- احساس خستگی شدید
- احساس افسردگی
- فراموشی یا از دست دادن حافظه
- درد عضلانی، ضعف و/یا گرفتگی عضلات
سایر علائم احتمالی عبارتند از:
- وجود توده در گردن
- تغییر صدا یا گرفتگی صدا
- مشکل در بلع
تشخیص و آزمایش‌ها
تشخیص این سرطان می‌تواند دشوار باشد. یکی از دلایل این امر این است که سلول‌های آدنوم پاراتیروئید خوش‌خیم (غیرسرطانی) و سلول‌های سرطان پاراتیروئید شبیه به هم هستند.
تشخیص کارسینوم پاراتیروئید اغلب پس از برداشتن غده پاراتیروئید غیرطبیعی و بیش‌فعال با جراحی (پاراتیروئیدکتومی) و انجام آزمایش‌های بیشتر با بافت انجام می‌شود. گاهی اوقات، جراح می‌تواند در طول جراحی تشخیص دهد که این سرطان است.
آزمایشات تشخیصی:
قبل از جراحی برای برداشتن غده پاراتیروئید بیش فعال، ممکن است آزمایش‌ها و اقدامات زیر را انجام شود:
1. آزمایش PTH
- مهم‌ترین آزمایش برای بررسی عملکرد غدد پاراتیروئید
- در سرطان پاراتیروئید معمولاً مقدار PTH بسیار بالا است
2. کلسیم تام (Total Calcium) و کلسیم یونیزه
- در اکثر موارد مقدار کلسیم خون بسیار بالا است (هایپرکلسمی شدید)
- نشانه‌ای از فعالیت بیش از حد تومور
3. فسفر (Phosphorus)
- معمولاً مقدار فسفر خون در این بیماران کاهش می‌یابد
- به دلیل اثر PTH در افزایش دفع کلیوی فسفر
4. آلبومین سرم
- برای تصحیح سطح کلسیم تام (چرا که بخشی از کلسیم به آلبومین متصل است)
- سطح کلسیم تصحیح‌شده بر اساس آلبومین اهمیت بالینی دارد
5. کراتینین و BUN
- بررسی عملکرد کلیه؛ چون هایپرکلسمی مزمن می‌تواند به کلیه آسیب برساند
6. آلکالن فسفاتاز (ALP)
- ممکن است در صورت درگیری استخوان یا متاستاز استخوانی افزایش یابد
7. ویتیامین D (25-OH و 1,25-OH)
- برای بررسی وضعیت متابولیسم کلسیم
- در برخی موارد اختلال در سطح ویتامین D مشاهده می‌شود.
8. تومورمارکرها (در موارد خاص)
- آزمایش‌هایی مانند Ki-67 در بافت‌برداری برای تشخیص بدخیمی استفاده می‌شوند، ولی مارکر خونی خاصی برای این بیماری وجود ندارد.
سایر آزمایشات:
- اسکن پاراتیروئید (معمولاً اسکن رادیواکتیو سستامیبی)
- CT scan
- MRI
کنترل و درمان
جراحی برای برداشتن غده پاراتیروئید سرطانی گزینه اصلی برای درمان است. در صورت گسترش (متاستاز) این بیماری، جراح ممکن است نیاز به برداشتن بافت اطراف غده پاراتیروئید یا بافت‌های سرطانی در جاهای دیگر بدن نیز داشته باشد.
روش‌های جراحی زیر ممکن است استفاده شود:
برداشتن توده: جراح کل غده پاراتیروئید و کپسول اطراف آن را برمی‌دارد. جراح ممکن است نیاز داشته باشد نیمی از غده تیروئید را که در همان سمت غده پاراتیروئید سرطانی و بافت‌ها، عضلات و اعصاب اطراف آن قرار دارد نیز بردارد.
برداشتن تومور: جراح تا حد امکان تومور را برمی‌دارد. برخی از تومورها را نمی‌توان به طور کامل برداشت.
متاستازکتومی: جراح هر سرطانی را که به سایر بافت‌ها و/یا اندام‌های بدن، مانند ریه، گسترش یافته است، برمی‌دارد.
پیشگیری
متاسفانه، هیچ راهی برای پیشگیری از این بیماری وجود ندارد و نمی‌توانید خطر ابتلا به آن را کاهش دهید. در نهایت، اگر سابقه خانوادگی بیماری های پاراتیروئید دارید، با پزشک صحبت کنید.
مطالب مشابه:
