استروژن چیست؟
استروژن چیست؟
استروژن هورمونی است که در سیستم تناسلی مردانه و زنانه نقش دارد. در زنان، از جمله عملکردهای دیگر، به سلامت باروری و سینه کمک میکند. علاوه بر این، استروژن به سلامت شناختی، سلامت استخوان، عملکرد سیستم قلبی عروقی و سایر فرآیندهای ضروری بدن کمک میکند.
با این حال، بیشتر افراد آن را به دلیل نقش آن در کنار پروژسترون در سلامت جنسی و تولید مثل زنان، میشناسند.
تخمدان ها، غدد فوق کلیوی و بافتهای چربی استروژن تولید میکنند. بدن زن و مرد هر دو دارای این هورمون هستند، اما زنان بیشتر آن را تولید میکنند.
در این مقاله، استروژن را با جزئیات بیشتری بررسی میکنیم، از جمله نحوه عملکرد آن، آنچه در هنگام نوسان سطح آن اتفاق میافتد و کاربردهای پزشکی.
انواع استروژن چیست؟
سه شکل عمده استروژن وجود دارد:
استرون (E1) شکل اولیه استروژنی است که بدن پس از یائسگی تولید میکند.
استرادیول (E2) شکل اولیه استروژن در بدن در طول سالهای باروری است. این قویترین شکل استروژن است.
استریول (E3) شکل اولیه استروژن در دوران بارداری است.
عملکرد استروژن چیست؟
استروژن مانند همه هورمونها یک پیام رسان شیمیایی است. این هورمون به بدن میگوید که چه زمانی فرآیندهایی را که بر سلامت جنسی و باروری تأثیر میگذارند، شروع و متوقف کند. این فرآیندها باعث تغییرات مهمی در بدن میشود.
بلوغ
سطح استروژن در دوران بلوغ افزایش مییابد. این افزایش منجر به ویژگیهای جنسی ثانویه مانند سینهها و تغییر در ترکیب کلی بدن (مانند منحنیها) میشود.
سیکل قاعدگی
همراه با هورمونهای ساخته شده در مغز (FSH و LH) و پروژسترون، استروژن نقش مهمی در چرخه قاعدگی ایفا میکند. این هورمونها در یک تعادل ظریف وجود دارند تا عادت ماهانه، منظم بماند. استروژن در تخمک گذاری (زمانی که تخمدان یک تخمک آزاد میکند) نقش دارد و پوشش داخلی رحم (اندومتر) را ضخیم میکند تا آن را برای بارداری محیا کند.
بارداری و باروری
استروژن در روزهای منتهی به تخمک گذاری به اوج خود میرسد. این بارورترین دوره فرد است. در همان زمان، استروژن مخاط دهانه رحم را رقیق میکند و یک اسپرم مایع باید از طریق آن عبور کند تا به تخمک برسد و بارور شود. این تغییرات ناشی از استروژن، باردار شدن را در صورت داشتن رابطه جنسی برای فرد آسانتر میکند.
وجود استروژن باعث میشود که رابطه جنسی راحتتر باشد. دیوارههای واژن را ضخیم، الاستیک و روان نگه میدارد و درد ناشی از رابطه جنسی را کاهش میدهد.
یائسگی
سطح استروژن در دوران پیش از یائسگی، درست قبل از یائسگی کاهش مییابد. دوره پیش از یائسگی ممکن است چندین سال قبل از یائسگی طول بکشد. یائسگی به طور رسمی زمانی شروع میشود که به مدت 12 ماه پریود نمیشوید و معمولاً در حدود سن 51 سالگی اتفاق میافتد. با یائسگی، سطح استروژن کاهش مییابد و دیگر تخمک گذاری نمیکنید. کاهش استروژن ممکن است منجر به علائمی مانند خشکی واژن، تغییرات خلقی، تعریق شبانه و گرگرفتگی شود.
استروژن اولیه در بدن در طول یائسگی از استرادیول (E2) به استرون (E1) تغییر میکند.
سطوح استروژن چیست؟
سطح استروژن در بین افراد متفاوت است. همچنین در طول چرخه قاعدگی و در طول زندگی یک زن در نوسان است. این نوسان گاهی اوقات میتواند اثراتی مانند تغییرات خلقی قبل از قاعدگی یا گرگرفتگی در یائسگی ایجاد کند.
عواملی که میتوانند بر سطح استروژن تأثیر بگذارند عبارتند از:
- بارداری، پایان بارداری و شیردهی
- بلوغ
- یائسگی
- سن بالا
- اضافه وزن و چاقی
- رژیم غذایی شدید یا بیاشتهایی عصبی
- ورزش یا تمرین شدید
- استفاده از برخی داروها، از جمله استروئیدها، آمپی سیلین، داروهای حاوی استروژن، فنوتیازینها و تتراسایکلینها
- برخی از شرایط مادرزادی، مانند سندرم ترنر
- فشار خون بالا
- دیابت
- نارسایی اولیه تخمدان
- غده هیپوفیز کم کار
- سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
- تومورهای تخمدان یا غدد فوق کلیوی
- اختلال عملکرد جنسی زنان FSD
- سینههای فیبروکیستیک
- ناباروری
- سندرم پیش از قاعدگی PMS
- فیبروم و پلیپ رحم
- آتروفی واژن
عدم تعادل استروژن
عدم تعادل استروژن منجر به موارد زیر میشود:
- قاعدگی نامنظم یا بدون قاعدگی
- خونریزی خفیف یا شدید در دوران قاعدگی
- علائم شدیدتر قبل از قاعدگی یا یائسگی
- گرگرفتگی، تعریق شبانه یا هر دو
- تودههای غیر سرطانی در سینه و رحم
- تغییرات خلقی و مشکلات خواب
- افزایش وزن، عمدتاً در باسن، ران و کمر
- میل جنسی کم
- خشکی واژن و آتروفی واژن
- خستگی
- نوسانات خلقی
- احساس افسردگی و اضطراب
- خشکی پوست
- برخی از این اثرات در دوران یائسگی رایج است.
برخی از شرایط ارثی و سایر شرایط میتوانند منجر به سطوح بالای استروژن در مردان شوند که میتواند منجر به موارد زیر شود:
- ناباروری
- اختلال در نعوظ
- سینههای بزرگتر که به نام ژنیکوماستی شناخته میشود
مردانی که سطح استروژن پایینی دارند ممکن است چربی شکم و میل جنسی کم داشته باشند.
منابع و موارد مصرف استروژن چیست؟
اگر فردی سطوح پایینی از استروژن داشته باشد، پزشک ممکن است مکمل یا دارو تجویز کند.
محصولات استروژن عبارتند از:
- استروژن مصنوعی
- استروژن زیستی
- پریمارین که حاوی استروژن از ادرار مادیانهای باردار است.
استروژن درمانی
استروژن درمانی میتواند به مدیریت علائم یائسگی به عنوان بخشی از هورمون درمانی کمک کند، که افراد معمولاً از آن به عنوان درمان جایگزینی هورمون یاد میکنند.
درمان ممکن است تنها شامل استروژن باشد (درمان جایگزینی استروژن یا ERT)، یا ممکن است شامل ترکیبی از استروژن و پروژسترون، شکل مصنوعی پروژسترون باشد.
این اقدامات میتواند به عواملی زیر کمک کند:
- گرگرفتگی
- خشکی واژن
- مقاربت دردناک
- تغییرات خلقی
- اختلالات خواب
- اضطراب
- کاهش میل جنسی
- همچنین ممکن است به کاهش خطر پوکی استخوان کمک کند، که با ورود افراد به یائسگی افزایش مییابد.
عوارض جانبی عبارتند از:
- نفخ
- درد سینه
- سردرد
- گرفتگی پا
- سوء هاضمه
- حالت تهوع
- خونریزی واژینال
- احتباس مایعات که منجر به تورم میشود
برخی از انواع هورمون درمانی نیز میتوانند خطر سکته مغزی، لخته شدن خون و سرطان رحم و سینه را افزایش دهند. پزشک میتواند به افراد در مورد اینکه آیا استروژن درمانی برای آنها مناسب است یا خیر راهنمایی کند.
علاوه بر یائسگی، درمان با استروژن نیز میتواند به حل مشکل کمک کند:
- نارسایی اولیه تخمدان
- سایر مشکلات تخمدان
- برخی از انواع آکنه
- برخی از موارد سرطان پروستات
- بلوغ تاخیری، به عنوان مثال، در سندرم ترنر
سطوح بالای استروژن میتواند خطر و پیشرفت برخی از انواع سرطان سینه را افزایش دهد. برخی از درمانهای هورمونی، به عنوان راهی برای کند کردن یا توقف رشد سرطان مفید هستند.
تغییر جنسیت
یک پزشک میتواند استروژن را به عنوان بخشی از درمان برای فردی که در بدو تولد مرد بوده و حالا میخواهد به زن تبدیل شود، تجویز کند. ممکن است فرد به درمان ضد آندروژنی نیز نیاز داشته باشد.
استروژن میتواند به فرد کمک کند تا ویژگیهای جنسی ثانویه زنانه مانند سینهها را ایجاد کند و تشکیل موی مردانه را کاهش دهد.
کنترل بارداری
قرصهای ضد بارداری فقط حاوی استروژن و پروژسترون مصنوعی یا پروژسترون هستند.
برخی از آنها، با توقف تخمک گذاری از بارداری جلوگیری میکنند و این کار را با اطمینان از عدم نوسان سطح هورمون در طول ماه انجام میدهند.
آنها همچنین مخاط دهانه رحم را غلیظ میکنند تا هیچ اسپرمی نتواند به تخمک برسد.
کاربردهای دیگر شامل کاهش علائم قبل از قاعدگی و کاهش شدت آکنه مرتبط با هورمون است.
قرصهای ضد بارداری ممکن است خطر ابتلا به موارد زیر را افزایش دهند:
- حمله قلبی
- سکته
- لخته شدن خون
- آمبولی ریه
- حالت تهوع و استفراغ
- سردرد
- خونریزی نامنظم
- تغییر وزن
- حساسیت و تورم سینه
قرص کنترل بارداری خطر بیشتری برای زنان سیگاری یا بالای 35 سال دارد. استفاده طولانی مدت نیز ممکن است منجر به افزایش خطر ابتلا به سرطان سینه شود.
منابع غذایی استروژن چیست؟
برخی از غذاها حاوی فیتواستروژن هستند که مواد گیاهی شبیه استروژن دارند.
برخی از مطالعات نشان میدهند که اینها ممکن است بر سطح استروژن در بدن تأثیر بگذارد. با این حال، شواهد کافی برای تأیید این موضوع وجود ندارد.
غذاهای حاوی فیتواستروژن عبارتند از:
- سبزیجات چلیپایی
- سویا و برخی از غذاهای حاوی پروتئین سویا
- انواع توتها
- دانهها و غلات
- آجیل
- میوه
- شراب
برخی از افراد بر این باورند که غذاهای حاوی فیتواستروژن میتوانند به مدیریت گرگرفتگی و سایر اثرات یائسگی کمک کنند، اما این موضوع پشتوانه علمی ندارد.
مکملها
برخی از گیاهان و مکملها حاوی فیتواستروژن هستند که به روشی مشابه استروژن عمل میکنند. اینها ممکن است به تنظیم استروژن و درمان علائم یائسگی کمک کنند.
مکملها عبارتند از:
- کوهوش سیاه
- شبدر قرمز
- ایزوفلاونهای سویا
با این حال، دقیقاً مشخص نیست که این ترکیبات چگونه بر فعالیت استروژن در بدن تأثیر میگذارند، و شواهد کافی برای تأیید بیخطر بودن و مؤثر بودن آنها، به ویژه در دراز مدت، وجود ندارد.
علاوه بر این، سازمان غذا و دارو (FDA) مکملهای گیاهی و غیر دارویی را تایید نمیکند. در نتیجه نمیتوان دقیقاً دانست که محصول حاوی چه چیزی است.
افراد باید قبل از مصرف هر گونه مکمل یا دارویی با پزشک مشورت کنند.
استروژن چه عملکردی در بدن دارد؟
این هورمون در عملکردهای مختلف بدن نقش دارد، از جمله:
- تحریک رشد فولیکول تخمک
- روانکاری واژن و حفظ ضخامت دیواره واژن
- حفظ غشای مخاطی در رحم
- توسعه بافت پستان
استروژن زیاد با زنان چه میکند؟
سطوح بالای استرادیول، نوعی استروژن، میتواند باعث ایجاد موارد زیر شود:
- آکنه
- میل جنسی کم
- افسردگی
- خطر بالای ابتلا به سرطان رحم و سینه
اگر فردی استروژن پایین داشته باشد چه اتفاقی میافتد؟
سطوح پایین استرادیول ممکن است به افزایش وزن و بیماریهای قلبی عروقی کمک کند. عدم تعادل استروژن همچنین ممکن است علائمی مانند:
- تغییرات در قاعدگی
- گرگرفتگی
- تغییرات خلقی
- میل جنسی کم
- پوست خشک ایجاد کند.
عملکرد غیر تولید مثلی استروژن چیست؟
استروژن فرآیندهای مهمی را در سیستمهای اسکلتی، قلبی عروقی و عصبی مرکزی تنظیم میکند که بر سلامت کلی بدن تأثیر میگذارد. استروژن بر:
- سطح کلسترول
- سطح قند خون
- توده استخوانی و عضلانی
- گردش خون و جریان خون
- تولید کلاژن و رطوبت در پوست
- عملکرد مغز، از جمله توانایی برای تمرکز
- آناتومی تاثیر میگذارد.
نتیجه گیری
استروژن بخش مهمی از سلامت باروری و سلامت کلی شما است. طبیعی است که سطوح استروژن بسته به سن و چرخه قاعدگی شما متفاوت باشد. اگر آنها به طور مداوم بالا یا پایین باشند، ممکن است علائم ناخوشایندی را تجربه کنید که باید به پزشک مراجعه کنید.
مطالب مشابه:
اختلالات اسپرم
سندرم تخمدان پلی کیستیک PCOS
سندرم پیش از قاعدگی PMS
آزمایش Aldosterone
منابع: my.clevelandclinic ، medicalnewstoday